Theo một nghiên cứu được công bố ngày 7.2, các sông băng trên núi tan chảy gây ra nguy cơ lũ lụt ngày càng tăng đối với khoảng 15 triệu người trên khắp thế giới.
Trái đất nóng lên dẫn tới băng ở các đỉnh núi tan chảy. Chúng đầu tiên tạo thành các vũng nước nhỏ, sau đó hội tụ thành các hồ nước lớn hàng triệu mét khối trên lưng chừng núi. Khi các hồ nước này vỡ, chúng tạo thành các trận lụt lớn có sức phá hoại khủng khiếp.
Theo một nghiên cứu được công bố mới đây trên tạp chí Nature Communications, hiện tượng này được gọi là vỡ hồ sông băng. Khoảng 15 triệu người trên toàn cầu sống trong vòng 30 dặm xung quanh hồ băng có nguy cơ bị ảnh hưởng. Hơn một nửa trong số đó tập trung ở 4 quốc gia bao gồm Ấn Độ, Pakistan, Peru và Trung Quốc.
Đây là nghiên cứu đầu tiên xem xét cụ thể tác động tiềm ẩn của các vụ vỡ hồ sông băng.
Nguy hiểm là cao nhất, họ báo cáo trong một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature Communications, khi có một số lượng lớn người sống gần hồ.
“Công việc của chúng tôi không chỉ tập trung vào quy mô hoặc số lượng hồ băng – không có thảm họa nào là tự nhiên – mà chính sự hiện diện của con người, đặc biệt là những người dễ bị tổn thương, trong cảnh quan gây ra thảm họa”, ông Stuart Dunning, nhà địa vật lý tại Anh thuộc Đại học Newcastle, và là đồng tác giả của nghiên cứu cho biết.
Lũ lụt bùng phát ở hồ băng được dự báo sẽ trở nên tồi tệ hơn trong điều kiện khí hậu ấm dần.
Nói chung, các sông băng trên thế giới đã mất khoảng 332 gigaton băng mỗi năm từ năm 2006 đến 2016. Kể từ năm 1990, số lượng và thể tích các hồ băng trên toàn thế giới đã tăng khoảng 50%.
Ở vùng núi cao của châu Á, khoảng 9 triệu người sống gần hơn 2.000 hồ băng. Vào năm 2021, hơn 100 người đã thiệt mạng ở Ấn Độ trong một trận lũ lụt dữ dội ở vùng núi phía bắc nước này.
Tom Robinson, đồng tác giả của nghiên cứu và là giảng viên cao cấp tại Đại học Canterbury (New Zealand) cho biết một vụ vỡ hồ sông băng giống như một “cơn sóng thần”. Ông so sánh tác động của nó với một vụ vỡ đập bất ngờ.
Những trận lụt này xảy ra với rất ít hoặc không có cảnh báo. Các vụ vỡ hồ sông băng trước đây đã làm chết hàng nghìn người và phá hủy tài sản cũng như cơ sở hạ tầng quan trọng. Cordillera Blanca ở Peru là một trong những điểm nóng của hiện tượng nguy hiểm này. Các nhà nghiên cứu nhận thấy kể từ năm 1941, dãy núi này đã trải qua hơn 30 thảm họa sông băng từ tuyết lở đến các đợt vỡ hồ sông băng cướp đi sinh mạng của hơn 15.000 người.
Mặc dù vẫn chưa rõ có bao nhiêu trận lụt xảy ra ở Pakistan năm 2022 có liên quan đến băng tan, nhưng quốc gia này là nơi có nhiều sông băng hơn bất kỳ nơi nào trên thế giới. Các nhà khoa học cho biết chỉ riêng trong năm 2022, đã có ít nhất 16 vụ vỡ hồ sông băng ở khu vực Gilgit-Baltistan phía bắc nước này.
Nghiên cứu cho thấy khu vực tiếp xúc nhiều nhất với những vụ vỡ sông băng này là vùng núi cao ở châu Á, bao gồm Nepal, Pakistan và Kazakhstan. Các nhà khoa học lưu ý rằng sự nguy hiểm đối với người khu vực này trong phạm vi khoảng 10km tính từ hồ sông băng.
Nhưng Robinson cho biết khu vực dãy Andes, bao gồm cả Peru và Bolivia, là một trong những khu vực đáng lo ngại nhất khi có rất ít nghiên cứu được thực hiện. Nghiên cứu lưu ý rằng trong 2 thập niên qua, các sông băng ở dãy Andes đã tan chảy nhanh chóng do hậu quả của khủng hoảng khí hậu, tạo ra các hồ sông băng khổng lồ và làm tăng nguy cơ lũ lụt bùng phát.
Robinson lưu ý rằng khu vực Bắc Mỹ và dãy núi Alps ở châu Âu những khu vực dễ bị tổn thương, bởi vì có ít người sống ở vùng lân cận của các lưu vực sông băng.
Theo một nghiên cứu vào tháng 7 năm 2022, từ năm 1990 đến năm 2015, độ bao phủ của băng ở dãy Himalaya đã giảm khoảng 11%.
Trong cùng khoảng thời gian, các hồ băng trên dãy Himalaya đã tăng khoảng 9% về số lượng và 14% về diện tích. Theo nghiên cứu năm 2022, hơn 200 hồ hiện gây ra mối nguy hiểm rất cao cho các cộng đồng ở Himalaya.