Lily Gladstone sinh ngày 2, tháng 8 năm1986 tại Kalispell, bang Montana của Mỹ, lớn lên trong khu bảo tồn Blackfeet tại Browning, bang Montana, cha là một người thuộc bộ tộc Blackfeet ở Bắc Mỹ làm nhà báo và nhân viên tại một bến cảng, mẹ là một chuyên gia về giáo dục mẫu giáo có gốc gác Hà Lan. Gladstone đã sớm làm quen với sân khấu, đóng vai cô em ghẻ khắc nghiệt trong vở kịch “Cinderella” (Cô bé Lọ Lem) trình diễn ở Nhà hát thiếu nhi Missoula Children’s Theatre. Khi cô 11 tuổi, cha mẹ cô chuyển đến sinh sống tại thành phố Seattle, bang Washington, nơi dễ tìm việc làm, để cô có nhiều cơ hội tìm được vai diễn hơn.
Khi cô tốt nghiệp trường trung học Mountlake Terrace vào năm 2004, cô được các học sinh trong trường bình chọn là “diễn viên có triển vọng đoạt giải Oscar nhất”. Cô vào học ở Đại học Montana, tốt nghiệp vào năm 2008, có bằng cử nhân Mỹ thuật và chứng chỉ khảo cứu các bộ tộc thồ dân ở châu Mỹ. Sau khi học xong đại học, cô đi lưu diễn cùng với Nhà hát biểu diễn Montana Repertory Theatre, biểu diễn vở kịch “To Kill a Mockingbird”.
Năm 2013, cô trở lại thành phố Browning, đóng cùng với nam diễn viên Benicio del Toro trong bộ phim đầu tiên trong đời diễn viên điện ảnh của cô là “Jimmy P: Psychotherapy of a Plains Indian”. Cuối năm ấy, cô đóng trong bộ phim độc lập “Winter in the Blood” có bối cảnh là miền Trung Bắc bang Montana dựa theo cuốn tiểu thuyết của nhà văn James Welch thuộc bộ tộc Blackfeet. Năm 2014, cô lại đi lưu diễn với Nhà hát biểu diễn Montana, (Montana Repertory Theatre), đóng vai Kate Keller, mẹ của Helen Keller, trong vở kịch “The Miracle Worker”.
Năm 2014, cô đảm nhận vai diễn tạo bước đột phá là vai một phụ nữ đối đầu với người phụ nữ do Kristen Stewart thủ diễn trong bộ phim “Certain Women”, dựa theo 3 truyện ngắn của Maile Meloy: cô thủ vai Jamie, một nữ trại chủ khốn khổ yêu một luật sư trẻ tuổi dạy một lớp học dành cho những người lớn. Năm 2017, cô gia nhập đoàn kịch Oregon Shakespeare Festival và gặp lại đạo diễn Reichardt vào năm 2019 khi đóng một vai nhỏ trong bộ phim “First Cow”. Năm 2022 cô đóng vai Tana, một phụ nữ đau khổ phiêu bạt từ miền Trung Tây tới biên giới bang Texas-Mexico trong bộ phim “The Unknown Country”.
Trên màn ảnh nhỏ, cô đóng vai Roxanne, tình nhân, về sau là vợ của Charles Rhoades, Sr. (Jeffrey DeMunn đóng) trong 6 tập phim truyền hình “Billions” (2016–2023). Sau đó, cô đóng vai nữ bác sĩ Hotki Sampson trong loạt phim hài trên truyền hình “Reservation Dogs (2021–2023).
Mùa hè nǎm 2020, cô định bỏ nghề diễn viên để vào làm việc tại Bộ Nông nghiệp, nhưng đạo diễn Martin Scorsese đã xin gặp cô để yêu cầu tham gia diễn xuất trong bộ phim ông đang dự định quay vì ái mộ vai diễn của cô trong bộ phim “Certain Women”. Cô đã nhận lời, thủ diễn vai Mollie Kyle trong bộ phim “Killers of the Flower Moon” (Vầng trăng máu) bên cạnh hai nam diễn viên Leonardo DiCaprio và Robert De Niro.
Bộ phim “Killers of the Flower Moon”* (Vầng trăng máu) dựa theo cuốn sách cùng tên năm 2017 của David Grann. Chuyện phim như sau: Những trưởng lão của bộ tộc da đỏ Osage làm lễ chôn cất tẩu thuốc biểu trưng cho việc hậu duệ của họ hoà nhập vào xã hội của người Mỹ da trắng. Khi lang thang trên vùng đất cằn cỗi của khu bảo tồn của bộ tộc Osage, nhiều người Osage thấy dầu hoả phun trào từ mặt đất. Bộ tộc Osage đã trở nên cực kỳ giàu có sau khi người ta khai thác dầu hoả trên vùng đất của họ nhưng luật lệ lại quy định những người giám hộ da trắng sẽ có nhiệm vụ quản lý tiền bạc của những người thuộc bộ tộc Osage. Nǎm 1918, sau khi chiến đấu trong Thế chiến thứ nhất, Ernest Burkhart (Leonardo DiCaprio đóng) trở về trang trại của cậu anh là ông William “King” Hale (Robert De Niro đóng) đang sống cùng với Byron (Scott Shepherd đóng), em trai anh, trên vùng đất của bộ tộc Osage.
Hale được coi như một ân nhân của những người thuộc bộ tộc Osage; ông ta nói thổ ngữ của họ, tặng quà cho họ nhưng lại có mưu đồ giết hại họ để chiếm đoạt tài sản của họ. Để thực hiện mưu đồ của mình, Hale đã khuyên Ernest đang làm tài xế lái xe quan tâm đặc biệt tới nàng Mollie Kyle (Lily Gladstone đóng) mà gia đình đang sở hữu nhiều mảnh đất có dầu hỏa. Tình yêu đã nảy sinh giữa Ernest và Mollie Kyle rồi hai người đã kết hôn trong một hôn lễ pha trộn nghi thức Công giáo và tập tục của bộ tộc Osage. Hale nói với Ernest rằng anh sẽ được thừa kế tài sản càng lúc càng lớn khi nhiều thành viên trong gia đình Mollie Kyle chết. Hale cũng đã ra lệnh đầu độc để giết chết nhiều người Osage giàu có và ông ta đang có âm mưu đầu độc Minnie, một người em gái của Mollie Kyle, và bắn chết Anna, cô chị của nàng.
Bà Lizzie Q, mẹ của Mollie Kyle, cũng bệnh nặng vì bị đầu độc, đã kết án những người Mỹ da trắng và kêu gọi bộ tộc Osage chống trả hành động diệt chủng của những người da trắng. Sau khi bà Lizzie Q chết, Hale sai Ernest đầu độc Mollie Kyle bằng chất insulin pha với thuốc độc vì nàng mắc bệnh tiểu đường; nàng dần dần bị bệnh nặng giống như cô em gái Minnie. Ông ta cũng sai người giết chết Henry Roan, người chồng cũ của Mollie Kyle, và Rita, cô em gái út của Mollie Kyle, cùng với chồng cô bằng cách làm nổ tung ngôi nhà của họ. Mollie Kyle trở thành người thừa kế toàn bộ tài sản của gia đình, và khi nàng chết, Ernest sẽ được thừa hưởng tất cả. Không một ai giúp được nàng: một người đại diện cho bộ tộc Osage đến thủ đô Washington D.C. để vận động ở hành lang Quốc hội đã bị ám sát và một thám tử tư do nàng thuê đã bị một nhóm côn đồ, trong đó có Ernest, đánh đập và đuổi ra khỏi vùng đất của bộ tộc Osage.
Dù đang rất yếu sức, Mollie Kyle cố gắng về thủ đô Washington D.C. cầu cứu Tổng thống Calvin Coolidge. Cục Điều tra Liên bang Mỹ FBI đã cử nhân viên Tom White (Jesse Plemons đóng) và những cộng sự điều tra vụ việc. Tom White và các điều tra viên nhanh chóng tìm ra ai đứng phía sau mọi chuyện. Hale và Ernest bị bắt giữ. Các điều tra viên tới nhà, thấy Mollie Kyle sắp chết, kịp thời đưa nàng đến bệnh viện.
Tom White khuyên Ernest nên khai thật mọi chuyện để được luật pháp bảo vệ, nhưng W. S. Hamilton (Brendan Fraser đóng), luật sư của Hale, khuyên Ernest nói rằng anh đã khai những điều không đúng sự thật vì bị tra tấn. Tuy nhiên cái chết của một trong 3 đứa con của anh và Mollie Kyle sau những cơn ho dữ dội đã khiến anh quyết định khai thật mọi chuyện. Hale sai người giết chết Ernest nhưng âm mưu của ông ta không thành. Ernest gặp Mollie Kyle lần cuối cùng, nhưng nảng đã lạnh lùng bỏ đi khi anh nói dối rằng anh không hề đầu độc nảng. Ernest và Hale bị kết án tù chung thân, nhưng sau đó được giảm án, chỉ ở tù vài năm rồi được trả tự do. Cảnh kết của phim là Martin Scorsese cho biết sau đó Mollie Kyle đã ly dị Ernest, lấy một người chồng khác và từ trần vì bệnh tiểu đường ở tuổi 50 vào năm 1937, được an táng bên những người thân trong gia đình.
Hai mươi năm trước, vào năm 2004, Lily Gladstone được các học sinh trong trường trung học bình chọn là “diễn viên có triển vọng đoạt giải Oscar nhất”. Biết đâu điều này sẽ thành hiện thực tại lễ trao giải Oscar vào tối chủ nhật 10.3.2024 (giờ Mỹ)?
HUỲNH DUY LỘC