Joaquin Phoenix sinh ngày 28 tháng 10 nǎm 1974 tại San Juan, Puerto Rico khi cha mẹ anh đang là những giáo sĩ của giáo phái Những người con của Chúa (Children of God). Sau đó, cha mẹ anh rời bỏ giáo phái, trở lại nước Mỹ, đổi họ Bottom thành họ Phoenix. Ở California, Joaquin và 4 anh chị em của anh tham gia những cuộc thi tuyển lựa tài năng và sau đó, anh đã lấy tên Leaf Phoenix, cùng với anh trai là River đóng trong những phim quảng cáo ngắn. Anh và River bắt đầu sự nghiệp diễn viên với vai diễn trong loạt phim truyền hình “Seven Brides for Seven Brothers” (1982) và vai diễn trong phim “Afterschool Special” của hãng truyền hình ABC về chứng khó đọc ở trẻ em.
Khi sự nghiệp diễn viên của River bắt đầu khởi sắc, Leaf cũng bắt đầu tham gia các show truyền hình như “Hill Street Blues”, “Murder”, “She Wrote” và có một vai diễn trong loạt phim truyền hình “Morningstar/Eveningstar” vào năm 1986. Năm ấy cũng là năm anh có vai diễn đầu tiên trong một phim màn ảnh rộng là phim “SpaceCamp”. 3 năm sau, anh đóng vai một thiếu niên khép kín trong phim “Parenthood” (1989) của đạo diễn Ron Howard. Anh lấy lại tên Joaquin Phoenix và nghỉ đóng phim một thời gian.
Sau khi River chết vì dùng ma tuý quá liều vào năm 1993, anh trở lại phim trường, đóng trong bộ phim “To Die For” 1995) của đạo diễn Gus Van Sant cùng với nữ diễn viên Nicole Kidman. Vai diễn tạo bước đột phá là vai hoàng đế Commodus trong phim “Gladiator” (Dũng sĩ giác đấu, 2000), vai diễn giúp anh được một đề cử Oscar. Anh cũng được khen ngợi với các vai diễn trong những bộ phim “Quills” (2000), “Buffalo Soldiers” (2001), “M. Night Shyamalan’s Signs” (2002), “The Village” (2004) và “Hotel Rwanda” (2004). Sau đó, anh lại được khen ngợi vì tài năng diễn xuất và tài ca hát khi đóng vai nam ca sĩ Johnny Cash trong bộ phim “Walk the Line” (2005). Sau khi đóng 2 bộ phim “We Own the Night” (2007) và “Two Lovers” (2008), anh tuyên bố giã từ điện ảnh để bắt đầu đi hát nhạc hip-hop. Cuộc đời anh rẽ sang một khúc quanh kỳ lạ khi phim tài liệu “I’m Still Here” (2010) của đạo diễn Casey Affleck nói về quá trình tự huỷ hoại của anh đượkc chiếu.
Tuy nhiên thanh danh và tên tuổi anh được phục hồi sau khi anh đóng vai một người nghiện rượu luôn bị dằn vặt dựa theo cuộc đời của L. Ron Hubbard, người sáng lập Khoa luận giáo (scientology) trong phim “The Master” (2012) của đạo diễn Paul Thomas Anderson, vai diễn được khen ngợi, giúp anh có thêm một đề cử Oscar và được trao giải Nam diễn viên xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Venice. Các bộ phim tiếp theo anh tham gia như “Her” (2013), “Inherent Vice” (2014), “Irrational Man” (2015), You Were Never Really Here (2017), “Don’t Worry, He Won’t Get Far on Foot (2018), “Mary Magdalene” (2018) và “Les Frères Sisters” (2018; The Sisters Brothers) đều được khen ngợi nhưng anh vẫn không gây được chú ý và không được nổi tiếng.
Mọi chuyện thay đổi hẳn khi anh đóng vai kẻ ác trong bộ phim “Joker” (2019) và được trao giải Oscar Nam diễn viên chính xuất sắc nhất. Sau đó, anh đóng vai một phóng viên đi khắp nước Mỹ để phỏng vấn trẻ em trong bộ phim “C’mon C’mon” (2021). Năm 2023, anh đóng nhiều phim, nhưng nổi bật nhất là vai Napoléon trong bộ phim lịch sử “Napoleon” của đạo diễn Ridley Scott.
Chuyện phim “Napoleon” như sau:
Nǎm 1794, năm thứ tư của Cách mạng Pháp (1789), chàng sĩ quan pháo binh trẻ tuổi Napoléon Bonaparte đến từ đảo Corsica (Corse) xem đao phủ chém đầu hoàng hậu Marie-Antoinette trên máy chém. 4 nǎm sau, nhà lãnh đạo cách mạng Barras sai Napoléon giải vây thành Toulon bị các phần tử bảo hoàng chiếm đóng và giao cho quân Anh. Anh giải vây được thành Toulon và cho pháo binh dùng đại bác chiếm được nã pháo vào tàu thuyền của Anh neo đậu ngoài khơi. Sau khi lãnh tụ phái Jacobins Maximilien Robespierre bị truất phế và bị hành quyết và thời kỳ Khủng bố chấm dứt, các nhà lãnh đạo của Pháp, trong đó có Napoléon, cố gắng vãn hồi trật tự. Napoléon lại có công dẹp tan một cuộc nổi dậy của các phần tử bảo hoàng vào ngày 13 Vendémiaire năm 1795.
Napoléon theo đuổi nàng goá phụ Joséphine de Beauharnais thuộc tầng lớp quý tộc và kết hôn với nàng, nhưng không có con được với nàng dù sinh hoạt tình dục của hai vợ chồng rất đắm say và mãnh liệt.
Khi đem quân sang Ai Cập, Napoléon giành chiến thắng trong trận chiến ở các kim tự tháp, nhưng đã vội vã trở về Pháp khi hay tin Joséphine ngoại tình với chàng lính trẻ Hippolyte Charles. Các nhà lãnh đạo Đốc chính lên án Napoléon bỏ rơi binh lính ở Ai Cập, nhưng anh chê trách họ kém cỏi, không lãnh đạo được nước Pháp trong thời kỳ hỗn loạn. Anh đã hiệp lực với 2 người nữa là Sieyès và Ducos lật đổ các nhà lãnh đạo Đốc chính, thiết lập chế độ Tồng tài rồi trở thành Đệ nhất Tổng tài.
Năm 1804, Đức Giáo hoàng cử hành lễ đăng quang cho Napoléon nhưng khi tiến hành nghi thức sau cùng, ông đã tự tay lấy vương miện hoàng đế đội lên đầu mình. Bộ trưởng Ngoại giao Pháp Talleyrand đề nghị liên minh với Áo, nhưng vua Áo đã bác bỏ đề xuất này. Một năm sau, Napoléon đánh bại quân Áo liên minh với quân Nga trong trận Austerlitz.
Mẹ Napoléon thấy con trai không có người nối dõi đã sắp xếp cho Napoléon quan hệ tình dục với một thiếu nữ để chứng minh rằng Joséphine không thể sinh con. Napoléon phải ly dị Joséphine vào năm 1810, nhưng vẫn giữ quan hệ tốt đẹp với nàng và vẫn thường xuyên trao đổi thư từ với nàng. Napoléon kết hôn với công chúa Marie Louise của Áo và nàng đã sinh cho ông một đứa con trai vào năm 1811.
Năm 1812, Napoléon đem đại quân xâm chiếm Nga sau khi Nga hoàng Alexander I huỷ bỏ hoà ước ký kết với Pháp. Dù du kích quân Nga kháng cự mãnh liệt và quân Pháp bị tổn thất nặng nề trên đường tiến quân, Napoléon đã giành chiến thắng trong trận Borodino, nhưng khi tiến quân về Moscow, ông thấy kinh đô của nước Nga hoàn toàn hoang vắng. Một đêm nọ khi thức giấc, ông thấy Moscow bốc cháy ngùn ngụt nên ra lệnh cho quân lính rút khỏi nước Nga giữa mùa đông. Hơn nửa triệu lính Pháp đã mất mạng hay bị bắt làm tù binh khi rút khỏi nước Nga.
Năm 1814, liên minh Anh – Áo – Phổ buộc Napoléon thoái vị và đày ông đến đảo Elba. Tuy nhiên, khi hay tin Joséphine không được khoẻ, ông đã trốn khỏi đảo Elba và trở lại cầm quyền ở Pháp. Vua Louis XVIII sai Trung đoàn 5 ngăn chặn Napoléon trên đường trở về Paris, nhưng ông đã thuyết phục được binh lính của trung đoàn này đi theo ông. Joséphine bị giam cầm ở lâu đài Malmaison đã chết vì bệnh bạch hầu trước khi ông về tới nơi thăm nàng.
Tháng 6 năm 1815, ông bại trận trước Công tước Wellington của Anh và thống chế Blücher của Phổ trong trận Waterloo ở Bỉ rồi bị đày đến đảo Saint Helena giữa Địa Trung Hải. Ông từ trần năm 1821, sau 6 năm bị giam cầm; những lời cuối cùng của ông trước khi trút hơi thở cuối cùng là 3 từ: “Nước Pháp… quân đội… Joséphine”, 3 tình yêu lớn nhất của đời ông.
Các trận chiến khốc liệt thời Napoléon đã làm cho khoảng 3 triệu người lính thuộc các phe lâm chiến tử trận.
HUỲNH DUY LỘC
Ảnh: Joaquin Phoenix và phim “Napoleon”