2025 : Năm của thảm họa khí hậu mang tính tàn phá

Bài đăng trên Tạp chí Forbes đưa ra đánh giá mức độ thiệt hại do các thiên tai xảy ra vào năm 2025, dựa trên ba tiêu chí : Hậu quả đối với con người và tình trạng phải di cư vì khí hậu; Thiệt hại về vật chất, kinh tế; Mức độ quy kết nguyên nhân do biến đổi khí hậu và nguy cơ tái diễn.

#5 : Hạn hán kéo dài và sự gián đoạn hệ thống lương thực toàn cầu

Theo Tổ chức Lương Thực và Nông Nghiệp Liên Hiệp QUốc (FAO), hạn hán vẫn được coi là hiểm họa khí hậu gây thiệt hại lớn nhất đối với nông nghiệp, là nguyên nhân dẫn đến 30 % tổn thất nông sản trên toàn thế giới. Thực tế này trở nên trầm trọng hơn trong năm 2025 khi hạn hán kéo dài tại khắp miền tây Hoa Kỳ, Brazil, miền nam châu Phi và khu vực Địa Trung Hải, làm sụt giảm năng suất và khiến giá lương thực tăng vọt. Theo báo cáo của UN News vào năm 2025, dựa trên phân tích của Công Ước Liên Hiệp Quốc về chống sa mạc hóa, đó không chỉ là những đợt hạn hán tạm thời mà nghiêm trọng hơn, là một thảm họa toàn cầu, diễn tiến chậm. Mất mùa, thiệt hại chăn nuôi, và sự sụp đổ của các hệ thống thủy điện đã ảnh hưởng đến lĩnh vực năng lượng, thương mại, và thị trường, làm gián đoạn chuỗi cung ứng, từ kênh đào Panama đến các kệ hàng siêu thị châu Âu, đồng thời cho thấy rủi ro khí hậu hiện nay lan truyền đồng thời qua các hệ thống lương thực, năng lượng và kinh tế.

#4 Cường độ bão nhiệt đới ngày càng tăng ở Ấn Độ – Thái Bình Dương

Các bão nhiệt đới (còn được gọi là xoáy thuận nhiệt đới) ngày càng mang tính ‘huỷ hoại’ nghiêm trọng hơn, mang theo độ ẩm cao hơn và khó dự đoán hơn. Theo trang Britannica, các cơn bão nhiệt đới kèm theo gió mùa liên tiếp xảy ra với cường độ bất thường ở Nam Á và Đông Nam Á, khiến hơn 1.600 người thiệt mạng chỉ riêng trong hai tháng 11 và 12. Hàng triệu người mất nhà cửa. Các hệ thống kiểm soát, dự báo, ứng phó với bão bị quá tải. Các nước như Sri Lanka, Indonesia, Thái Lan, Philippines và Việt Nam phải hứng chịu những tác động dây chuyền khi bão liên tục đánh vào cùng một khu vực, gây thiệt hại chồng chất trước khi quá trình phục hồi kịp bắt đầu.

Những hiện tượng hiếm gặp này cho thấy mức độ nghiêm trọng của mùa bão, trong đó có Senyar, cơn bão đầu tiên hình thành tại eo biển Malacca trong 135 năm, và bão Ditwah, dù có tốc độ gió ở mức trung bình nhưng vẫn tàn phá Sri Lanka, phá hủy khoảng 15.000 ngôi nhà và ảnh hưởng tới hơn một triệu người. Hiện tượng La Niña mạnh lên và sức gió giảm đã thúc đẩy sự hình thành các cơn bão này, song song với nạn phá rừng và cơ sở hạ tầng yếu kém đã làm trầm trọng thêm thiệt hại. Cơn bão này đứng thứ tư về mức độ tàn phá do thiệt hại về người, sự ảnh hưởng lặp đi lặp lại và áp lực lên các nền kinh tế vốn đã dễ bị tổn thương.

Riêng tại Việt Nam, những thiên tai xảy ra năm 2025 được cho là đã phá nhiều kỷ lục, Từ đầu năm, 21 cơn bão và áp thấp nhiệt đới đã được ghi nhận ở Biển Đông, cao nhất từ trước đến nay. Đáng chú ý là bão số 9, được coi là cơn bão mạnh nhất từng xuất hiện ở biển Đông. Mưa lũ cũng lập nhiều kỷ lục, làm hư hại hơn 660 ngàn km đê, kè, kênh mương, sạt lở hơn 100km bờ sông, bờ biển. Hơn 774km đường bị hư hại. Khoảng 420 người đã thiệt mạng, mất tích do thiên tai từ đầu năm nay. Thiệt hại kinh tế được ước tính lên tới 100 tỷ đồng, theo số liệu từ Cục quản lý đê điều, phòng và chống thiên tai. Đây được đánh giá là mức thiệt hại lớn nhất từ trước đến nay.

#3 Bão Melissa mang tính hủy diệt ở vùng Caribê

Bão Melissa được coi là một trong những thảm họa khí hậu có hệ quả nghiêm trọng nhất năm 2025, cho thấy những hiện tượng thời tiết cực đoan hiện nay gây ra thiệt hại lâu dài và mang tính hệ thống đối với nền kinh tế của các đảo nhỏ. Cơn bão cấp 5 đổ bộ vào Jamaica ngày 28 tháng 10 với sức gió lên tới 185 dặm/giờ, đã gây ra sự tàn phá trên quy mô hiếm thấy trong lịch sử hiện đại của đất nước nhỏ bé này. Theo Liên Hiệp Quốc, tổng thiệt hại và tổn thất ước tính vào khoảng 8 tỷ đến 15 tỷ đô la, tương ứng với gần 25% GDP của Jamaica.

Hơn 626 000 người bị ảnh hưởng, ít nhất 45 người thiệt mạng và hơn 120 000 toà nhà bị tốc mái. Tình trạng mất điện đã kéo dài nhiều tuần ở các khu vực phía tây của Jamaica. Thiệt hại mà bão gây ra đối với hai cửa sông chính đã làm chậm quá trình khôi phục nguồn cung cấp nước. Gần hai phần ba số trường học ở Jamaica cũng bị thiệt hại đáng kể, khiến nhiều trẻ em không thể đến trường trong nhiều tháng sau khi bão quét qua.

Bão Melissa được xếp thứ ba vì cho thấy biến đổi khí hậu làm tăng tính dễ tổn thương cũng như cường độ nguy hiểm, đảo ngược những thành tựu phát triển và gây áp lực lên khả năng phục hồi kinh tế, xã hội và con người ở các quốc đảo nhỏ vùng Caribe.

#2 : Lũ lụt buộc hàng triệu người phải di dời

Theo Văn phòng Giảm thiểu Rủi ro Thảm họa của Liên Hiệp Quốc, lũ lụt hiện chiếm khoảng 35 đến 40% tổng số thảm họa thời tiết trên toàn thế giới. Các khu vực đông dân cư và thu nhập thấp phải hứng chịu gánh nặng lớn nhất. Tại Nam Á, đợt gió mùa dữ dội đã tàn phá trên diện rộng khắp Pakistan và một phần của Ấn Độ. Theo UNICEF, mưa lớn và lũ quét ở Pakistan từ cuối tháng 6 đến giữa tháng 9 đã cướp đi 946 sinh mạng, trong đó có 255 trẻ em, và làm bị thương hơn 1.000 người, trong đó có nhiều trẻ em. Khoảng bốn triệu người bị ảnh hưởng bởi đợt thiên tai này. Hàng nghìn nông dân ở Ấn Độ bị mất mùa do nước lũ nhấn chìm đất nông nghiệp. Tạp chí Forbes xếp lũ đứng thứ hai trong bảng xếp hạng vì quy mô di dời, tỷ lệ tử vong ở trẻ em và sự tàn phá đối với sinh kế, cho thấy một bước thụt lùi nghiêm trọng đối với sự phát triển và an ninh con người.

#1: Tình trạng nắng nóng cực đoan trở thành mối đe dọa khí hậu hàng đầu

Nắng nóng cực độ được coi là một rủi ro đối với khí hậu và gây chết người nhiều nhất năm 2025, vượt xa tất cả các mối nguy hiểm khác về phạm vi địa lý, thời gian và tác động tích lũy. Tổ chức Khí tượng Thế giới đã xác nhận giai đoạn từ 2015 đến 2025 là 11 năm nóng nhất trong 176 năm qua. Ba năm gần đây nhất được xếp hạng là nóng nhất từng được ghi nhận. Căn cứ trên nhiệt độ toàn cầu, năm 2025 đã trở thành năm nóng thứ hai hoặc thứ ba trong lịch sử, với các đợt nắng nóng gay gắt đẩy nhiệt độ vượt quá 50°C ở một số khu vực và gây ra những mùa hè oi bức kỷ lục ở Nhật Bản, Vương quốc Anh và Tây Ban Nha. Ngay cả những khu vực thường có khí hậu ôn hòa, bao gồm các nước Bắc Âu, cũng trải qua đợt nắng nóng kéo dài và chưa từng có tiền lệ.

Theo trang Earth.org, các nhà nghiên cứu đưa ra mối liên hệ trực tiếp giữa sự gia tăng cường độ của các đợt nắng nóng và việc đốt nhiên liệu hóa thạch, phá rừng và khí thải công nghiệp. Các chuyên gia cũng lưu ý rằng một nghiên cứu mang tính bước ngoặt đã phát hiện ra rằng các nhà sản xuất nhiên liệu hóa thạch và xi măng lớn nhất thế giới đã khuếch đại hàng trăm đợt nắng nóng trong thế kỷ này. Với nồng độ khí carbon dioxide, methane và nitrous oxide trong khí quyển đạt mức cao kỷ lục, Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) cảnh báo rằng hành tinh của chúng ta đang bị ràng buộc bởi sự nóng lên toàn cầu hơn nữa.

Hiện tượng khí hậu được xếp đầu bảng đánh giá vì nắng nóng cực đoan hiện đang là nguyên nhân gây ra hầu hết các tác động khác của biến đổi khí hậu, gây áp lực lên hệ thống y tế, hệ sinh thái, nền kinh tế và lưới điện cùng một lúc, đồng thời đẩy ngưỡng 1,5°C đến gần hơn sự vượt quá không thể đảo ngược.

Các thảm họa khí hậu năm 2025 cho thấy đây là một sự thất bại của hệ thống hiện nay, đang diễn ra trên các lĩnh vực lương thực, năng lượng, y tế, giáo dục và tài chính cùng một lúc. Từ những đợt nắng nóng làm thay đổi nhiệt độ, đến lũ lụt và các cơn bão, xóa sổ hàng thập kỷ phát triển chỉ trong vài tuần, các tác động của biến đổi khí hậu hiện nghiêm trọng hơn, và với tần suất ngày càng khó dự trù hơn, so với khả năng ứng phó của thế giới.

Theo RFI