Ca sĩ Hoàng Oanh và “Sầu cố đô”

Hoàng Oanh tên thật là Huỳnh Kim Chi, sinh năm 1946 tại Mỹ Tho, nhưng lớn lên và đi học ở Sài gòn. Thưở nhỏ, cô đã thích ca hát và may mắn được thân phụ, một nhạc sĩ biết sử dụng nhiều nhạc cụ, hướng dẫn và tập luyện ca hát từ khi cô mới lên 4 tuổi bằng những bài hát thiếu nhi. Năm 5 tuổi, cô dùng tên thật là Kim Chi, tham gia cuộc thi tuyển lựa ca sĩ do Đài Phát thanh Pháp Á (Radio France Asie) tổ chức và đoạt giải nhất với số điểm 18.30. Do cô thấp bé, ông chủ sự Đài Phát thanh là ông Hoàng Cao Tăng, thân phụ của nhạc sĩ Hoàng Thanh Tâm, phải mang đến một chiếc ghế cao và đặt cô đứng trên ghế để có thể với tới micro.

Năm 6 tuổi, cô hát cho ban Nhi đồng của Đài Pháp Á dưới quyền điều khiển của nhạc sĩ Trần Văn Lý, chương trình phát thanh vào thứ ba và thứ sáu hàng tuần. Năm 8 tuổi, cô trình diễn lần đầu tiên trên sân khấu của Liên Trường Võ Khoa Thủ Đức với hai bài hát “Có một đàn chim” của Phan Huỳnh Điểu và “Hương lúa miền Nam” của Phó Quốc Lân.

Năm 12 tuổi, cô đã biết ngâm thơ vì thường nghe những giọng ngâm thơ thời đó trên Đài Phát thanh Sài gòn như Hồ Điệp, Quách Đàm, Tô Kiều Ngân, Bích Thuận, Giáng Hương, Nguyễn Thanh và Hoàng Thư… Từ đó, cô đã góp giọng ngâm trong nhiều ban ngâm thơ trên các đài phát thanh như: Tao Đàn của Đinh Hùng, Duyên Thi Nhạc của Dương Thiệu Tước, Diễn Đàn Thi Văn của Nguyễn Đình Toàn, Tiếng Thơ của Thanh Nam, Thi Nhạc Giao Duyên của Thục Vũ, Ly Tao của Thái Thủy, Mây Tần của Kiên Giang.

Hoàng Oanh đã là ca sĩ mở đầu cho lối ngâm một vài câu thơ trước khi hát một bản nhạc. Cô được mời thâu dĩa nhựa 45 vòng lần đầu tiên có trường ca “ Hòn Vọng Phu” của nhạc sĩ Lê Thương do Duy Khánh ca và cô ngâm thơ, sau đó là ca khúc “Ngậm ngùi” của Phạm Duy phổ thơ Huy Cận do Anh Ngọc ca và cô ngâm thơ do hãng dĩa Asia Sóng Nhạc phát hành.

Năm 1958, cô gia nhập ban Thiếu nhi của Đài Quân Đội do nhạc sĩ Lê Đô phụ trách. Ở ban Thiếu nhi, do trùng tên với nghệ sĩ Kim Chi nên nghệ danh của cô được đổi thành Hoàng Oanh. Theo lời cô, nghệ danh Hoàng Oanh được thân phụ cô đặt cho theo những câu hát của nhạc sĩ Lê Thương trong ca khúc “Bản đàn xuân”:

“Chờ tin thơ chim hoàng oanh đưa
Còn xa bay trong áng sương mờ…”

Cũng trong năm đó, cô hát cho ban Tuổi Xanh của kịch sĩ Kiều Hạnh và Phạm Đình Sỹ, anh trai của nhạc sĩ Phạm Đình Chương, trên Đài Phát thanh Sài gòn, tiền thân là ban Thiếu sinh nhi đồng của nữ ca sĩ Minh Trang, thân mẫu của nữ ca sĩ Quỳnh Giao. Đầu năm 1958, cô trình diễn trên sân khấu Đại nhạc hội Hoàng Thi Thơ kỳ 1 trong ban Hợp ca Nhi đồng do nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ thành lập gồm 5 nghệ sĩ nhỏ tuổi, mỗi người vừa hát, vừa sử dụng một nhạc cụ: Quốc Thắng (guitar), Hoàng Thi Thao (violon), Kim Chi (đánh muỗng), Phương Lan ( tambourine) và Hoàng Oanh (percussion), được hoan nghênh với những nhạc phẩm vui tươi như “Tình đêm liên hoan” của Hoàng Thi Thơ và “Về dưới mái nhà” của Xuân Tiên. Năm 1960, cô gia nhập ban Việt Nhi của nhạc sĩ Nguyễn Đức trên Đài Phát thanh Sài gòn.

Từ năm 1960, cô bắt đầu tham gia các ban ca nhạc người lớn trên các đài phát thanh. Năm 1961, cô được mời thu thanh vào dĩa nhựa 45 vòng bài hát đầu tiên “Nếu một mai anh biệt kinh kỳ” (Hoài Linh). Sau đó là các nhạc phẩm “Đèn khuya” (Lam Phương), “Xa vắng” (Y Vân), “Tình chàng ý thiếp” (Y Vân), “Sương lạnh chiều đông” (Mạnh Phát), “Một chuyến xe hoa” (Minh Kỳ & Dạ Lý Hương) và “Chuyến tàu hoàng hôn” (Minh Kỳ & Hoài Linh)… do hãng dĩa Việt Nam phát hành. Từ năm 1962, cô là ca sĩ của rất nhiều ban ca nhạc trên các đài phát thanh như Đài Phát thanh Sài gòn (Đài Quốc gia), Đài Quân Đội, Tiếng Nói Tự Do và Mẹ Việt Nam. Hầu như ngày nào, thính giả cũng được nghe tiếng hát và giọng ngâm của cô trên làn sóng điện của các đài phát thanh.
Từ năm 1965, cô góp mặt thường xuyên trên màn ảnh của Đài Truyền hình Việt Nam trong nhiều ban ca nhạc khác nhau: Hương Thời Gian của Nguyễn Văn Đông, Hoa Thời Đại của Phạm Mạnh Cương và Như Hảo, Tiếng Tơ Đồng của Hoàng Trọng, Tiếng Hát Đôi Mươi của Trần Thiện Thanh, Lan Đài và Nguyễn Đức…

Ngày 29 tháng 4 năm 1975, cô cùng gia đình di tản sang Hoa Kỳ và từ ấy, cô tiếp tục tham gia các sinh hoạt văn nghệ của cộng đồng người Việt ở hải ngoại (theo tài liệu của Duy An).

Hoàng Oanh đã trình bày rất thành công nhiều ca khúc về xứ Huế của Minh Kỳ, Dương Thiệu Tước, Phạm Mạnh Cương, Hoàng Thi Thơ, Hoàng Nguyên, Châu Kỳ và Duy Khánh.

Ca khúc “Sầu cố đô” của Duy Khánh là lời nàng thiếu nữ xứ Huế nhớ thương người yêu đang ở phương xa, không quên được lời thề ước dù bao tháng năm đã qua. Trong khung cảnh xứ Huế với cầu Gia Hội và chùa Thiên Mụ trong sương đêm, ánh trăng vằng vặc trên sông Hương, mưa rơi trên hoàng thành và văng vẳng tiếng đàn, tiếng hát, nàng thấy buồn vì xa cách người yêu, mong sẽ có ngày tái ngộ:

Chân thành xin gửi người anh nơi chốn xa
Đôi lời ấp ủ ngày qua
Người em gái nhỏ quê nhà
Mắt sầu vương ngấn lệ hồn hoa
Dù bao tháng đợi năm chờ
Lời thề xưa còn chưa xóa mờ
Đây cầu Gia Hội thuyền ai neo bến thương
Đây chiều Thiên Mụ mờ sương
Và đây Vỹ Dạ đêm trường
Trăng về chưa ấm lại dòng Hương
Thì ai cách trở đôi đường
Tìm về đây chắp nối tình thương
Nam Giao chiều nao nắng đổ
Về nơi bến Ngự mang mang câu hò nghe nặng tình xưa
Đêm nay mưa về hoàng thành
Vẳng tiếng ca cầm thêm chạnh lòng đau, anh hỡi anh
Thông cảm nỗi buồn người em không hỡi anh
Đây người em nhỏ miền Trung
Tình yêu xếp chặt trong lòng
Đêm về nghe gió lạnh sầu đông
Thì cho cách biệt muôn trùng
Người tình quê xin vẫn chờ mong.

HUỲNH DUY LỘC