Danh ca Anh Ngọc bước qua tuổi 100

Ngày hôm qua có tin danh ca Anh Ngọc từ trần, nhưng thật ra, vợ ông cho em Jimmy Nhựt Hà hay ông vẫn ổn.
Anh Ngọc tên thật là Từ Ngọc Toàn, sinh năm 1925 tại Hà Đông, lớn lên tại Hà Nội và từng theo học các trường Thăng Long, Puginier và Louis Pasteur. Khi còn rất trẻ, ông đã yêu thích ca hát và cha mẹ ông có đến 8 người con (1 chị và 7 anh em trai), nhưng chỉ có ông và người em trai là Ngọc Long đi theo con đường nghệ thuật, trở thành những ca sĩ nổi tiếng. Anh Ngọc đã có một thời gian theo học nhạc lý với nhạc sĩ Tạ Phước và học đàn với nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ. Năm 1947, ông vào Huế thăm một người anh đang làm việc ở đây và lưu lại Huế hơn 1 năm. Trong thời gian này, ông được nữ ca sĩ Minh Trang mời hát trên Đài phát thanh Huế. Năm 1949, ông vào Sài gòn để làm nhân viên của Sở Thông tin Hoa Kỳ cho đến khi nhập ngũ vào đầu thập niên 1960. Trong thời gian ở trong quân ngũ, ông phục vụ trong ngành Chiến tranh tâm lý trong vai trò xướng ngôn viên của Đài Phát thanh Quân đội. Với Đài Phát thanh Sài gòn, ông vừa giữ vai trò xướng ngôn viên, vừa phụ trách một chương trình ca nhạc lấy tên “Tiếng Nhạc Tâm Tình” từ đầu thập niên 1960 cho đến tháng 4 năm 1975.
Năm 1990, ông sang Mỹ theo diện đoàn tụ. 3 năm đầu, ông cư ngụ ở quận Orange, California, rồi năm 1993 cùng gia đình về cư ngụ tại thành phố Burke, bang Virginia cho đến nay.

Những người sống ở miền Nam trước năm 1975 đều nhớ chương trình ca nhạc “Tiếng Nhạc Tâm Tình” của Anh Ngọc phát sóng với thời lượng khoảng 30 phút trên Đài Phát thanh Sài gòn vào mỗi tối chủ nhật. Theo lời nhà văn Mai Thảo, chương trình ca nhạc “Tiếng Nhạc Tâm Tình” phát sóng từ đầu thập niên 1960 là “một chương trình được yêu mến, đợi chờ và tán thưởng nhất trong nhiều năm”, được sự cộng tác của các giọng ca sáng chói của nền tân nhạc Việt Nam vào thời kỳ vàng son như Thái Thanh, Kim Tước, Mai Hương, Quỳnh Giao, Hà Thanh, Ngọc Long… cùng sự phụ hoạ của một ban nhạc đàn dây gồm những nhạc sĩ tên tuổi như Nghiêm Phú Phi, Hoàng Trọng, Đan Thọ, Đào Duy Tình, Nguyễn Quý Lãm, Đặng Văn Hiền, Lê Đô, Nhật Bằng và Hoàng Lang… Giọng ca của Anh Ngọc là giọng ca chính trong chương trình ca nhạc rất được yêu thích này, đã đưa người nghe thuộc nhiều lứa tuổi vào cõi mộng với “nhạc đời còn ghi những nét thương đau…” (lời của ca khúc “Dang dở”, tức “Tà áo xanh”) hay “cung đàn réo vang đêm trường” (lời của ca khúc “Dạ khúc”). Giọng ca của Anh Ngọc là một trong những giọng ca được yêu thích nhất do “ông lên tới những nốt rất cao mà không mỏng, xuống được những nốt trầm mà vẫn dày, vẫn rõ. Khoảng cách của các nốt nhạc được ông xướng lên đồng đều, không lép mà chắc nịch. Ông lấy hơi rất chuẩn và ngắt câu rất chính xác, nghĩa là rất đúng với nguyên bản của tác giả. Cách trình bày của ông vì vậy có thể là khuôn vàng thước ngọc về nghệ thuật xướng âm, xướng ca một câu hát… Ông diễn tả được ý nhạc từ một ý thức về kỷ luật trong nghệ thuật. Kết cuộc là một khí tiết trượng phu trong cách hát” như nhận xét sắc sảo của một người cũng ở trong nghề là nữ ca sĩ Quỳnh Giao.

Trong một chương trình biểu diễn tại hải ngoại (năm 1992) của ban Tiếng Nhạc Tâm Tình, Anh Ngọc đã trình bày lại “Đường lên thiên thai” của nhạc sĩ Hoàng Nguyên, một ca khúc thể hiện tâm trạng của một người nghệ sĩ muốn lảng tránh những đau thương trong cuộc sống hiện tại và quay quắt với câu hỏi:
“Đường nào lên thiên thai?”

Tâm hồn anh có những nỗi niềm riêng không thể thốt lên thành lời và có nhiều lúc chẳng còn biết phải về chốn nào giữa trần gian đầy đau thương này:
“Anh nào biết đường lên thiên thai
Khi trời đất còn vương thương đau
Khi hồn anh chưa biết sẽ về đâu
Anh nào biết đường lên thiên thai
Khi lòng còn như băng buốt giá
Và tình còn e ấp, nói không thành lời…”

Nơi anh muốn tìm đến để quên đi “trời đất còn vương thương đau” trong kiếp sống trần gian này là một nơi
“Hoa xuân không hề tàn
Nơi bướm xuân không hề nhạt
Nơi tình xuân không úa màu bao giờ…”
mà người đời thường gọi là “thiên thai” hay “chốn đào nguyên”. Nhưng từ mấy nghìn năm qua, nào có mấy ai đặt bước vào thiên thai hay chốn đào nguyên mà chỉ có những truyền thuyết về những kẻ may mắn hiếm hoi như Từ Thức hay hai chàng họ Lưu và họ Nguyễn tìm được đường lên thiên thai:
“Ngày xưa sao Lưu Nguyễn
Gặp đường lên thiên thai
Nhạc vàng ai mê say
Rượu đào ai ngất ngây
Suối ngọc reo dưới bước chân đi
Tiếng nhạc tiên quyến luyến xiêm y”

Câu hỏi “Ôi làm sao lạc vào được thiên thai?” ngỡ sẽ chẳng bao giờ có lời đáp, nhưng rồi nhìn đôi mắt đẹp của người yêu, anh chợt nhận ra đó chính là đường lên thiên thai, nơi có “tiếng nhạc êm lẫn tiếng thơ say” mà anh cũng như biết bao người kiếm tìm bấy lâu nay:
“Nhưng rồi
Nhìn trong đôi mắt đẹp
Lòng chợt vui như say
Kìa đường lên thiên thai
Kìa đường lên thiên thai
Ấy đường qua ngõ mắt thơ ngây
Tiếng nhạc êm lẫn tiếng thơ say
Đưa hồn anh lạc vào tận tim ai”.

HUỲNH DUY LỘC

Ảnh: Danh ca Anh Ngọc và trên bìa báo Nghệ sĩ