Viên Minh Viên – Tàn tích lộng lẫy của triều đại nhà Thanh

Vào ngày này năm 1860, Quân đội Anh khi đó đang chiếm đóng Bắc Kinh, đã cướp bóc và thiêu rụi Viên Minh Viên, dinh thự mùa hè tráng lệ do các hoàng đế Mãn Châu xây dựng vào thế kỷ 18. Chính quyền nhà Thanh đầu hàng lực lượng viễn chinh Pháp-Anh ngay sau đó, chấm dứt Chiến tranh Nha phiến lần thứ hai và cũng chấm dứt hy vọng đảo ngược làn sóng thống trị của nước ngoài trong các vấn đề quốc gia của Trung Quốc.

Bước sang thập niên 1870, Từ Hi Thái hậu quyết định bắt đầu xây dựng lại cung điện và những khu vườn tuyệt đẹp của nó, đổi tên thành Di Hòa Viên, nghĩa đen là “vườn nuôi dưỡng sự ôn hòa.” Năm 1900, trong Khởi nghĩa Nghĩa Hòa Đoàn, cung điện lại bị quân đội phương Tây đốt cháy, và đã ở trong cảnh đổ nát cho đến khi được Đảng Cộng sản Trung Quốc xây dựng lại vào những năm 1950.

Cái tên Viên Minh Viên có nghĩa là “Vườn của muôn vườn”. Đây từng là nơi nghỉ dưỡng của các hoàng đế nhà Thanh.

Giai đoạn xây dựng:

Viên Minh Viên khởi nguồn từ năm 1707, khi hoàng tử Dận Chân – con trai thứ tư của Khang Hy, được ban cho một khu đất gần Sướng Xuân Viên. Nơi đây được đặt tên là Minh Viên, và từ năm 1709, những công trình đầu tiên đã bắt đầu được dựng lên.

Sau khi Hoàng tử Dận Chân lên ngôi với niên hiệu Ung Chính (1722), khu vực này được mở rộng thành khu vườn hoàng gia quy mô. Ung Chính giao Phủ Nội vụ đảm trách việc thi công các cung điện và khu cảnh quan. Tuy nhiên, việc xây dựng vẫn tiếp diễn sau khi ông băng hà vào năm 1735.

Dưới thời Hoàng đế Càn Long, Viên Minh Viên được phát triển toàn diện, trở thành khu nghỉ dưỡng mùa hè xa hoa bậc nhất của hoàng thất nhà Thanh. Hơn 40 công trình lớn nhỏ được hoàn thiện, tiêu biểu như Điện Chính Đại Quang Minh, Điện Cần Chính Thân Hiền, cùng các khu vườn như Cửu Châu Thanh Yên và Trường Xuân Tiên Quán – tất cả tạo nên một tổng thể kiến trúc đậm chất nghệ thuật và hài hòa với thiên nhiên.

Sau thời Càn Long, Viên Minh Viên dần mất đi thời kỳ đỉnh cao. Các vị vua tiếp theo như Gia Khánh, Đạo Quang, Hàm Phong không cho xây dựng thêm công trình nào có quy mô lớn tại đây.

Bị tàn phá bởi chiến tranh: Năm 1860, trong cuộc chiến tranh nha phiến lần thứ hai, liên quân Anh – Pháp đã đốt phá toàn bộ Viên Minh Viên, biến nơi từng được ví như “vườn địa đàng nhân gian” thành đống tro tàn. Đến nay, ngoài việc xây dựng lại, nhiều tàn tích ấy vẫn được gìn giữ như một lời nhắc nhớ về lịch sử.

Viên Minh Viên không chỉ gây ấn tượng bởi quy mô rộng lớn hơn 350 ha, mà còn bởi cách bố trí không gian mang đậm tính nghệ thuật và triết lý Á Đông. Quần thể này được chia thành ba khu vực chính: Viên Minh Viên, Trường Xuân Viên và Kỳ Xuân Viên – mỗi nơi đều có bản sắc riêng, hòa quyện giữa thiên nhiên sắp đặt và kiến trúc tinh xảo.

Khắp khuôn viên là hàng trăm công trình như đình nghỉ, lầu vọng cảnh, cầu đá, chùa cổ được xây dựng xen kẽ giữa hồ nước trong xanh, đồi nhân tạo và rừng cây cổ thụ. Tất cả tạo nên một bức tranh phong cảnh sống động, vừa gần gũi với tự nhiên, vừa thể hiện sự tinh tế của mỹ học cung đình thời nhà Thanh.

Điểm độc đáo nhất phải kể đến khu Đại Thủy Pháp – nơi hội tụ các yếu tố kiến trúc phương Tây hiếm thấy trong quần thể cổ. Những đài phun nước bằng đá, tượng điêu khắc theo phong cách châu Âu cùng kết cấu công trình đối xứng đã tạo nên một sự kết hợp lạ lẫm nhưng hài hòa, phản ánh tinh thần tiếp thu và sáng tạo của triều đình Thanh lúc bấy giờ. Thậm chí còn có một số tòa nhà theo phong cách Tây Tạng và Mông Cổ, mang đến sự đa dạng về phong cách cho Viên Minh Viên

Dù phần lớn công trình đã bị hủy hoại trong lịch sử, song chính những dấu tích còn lại lại mang đến vẻ đẹp u tịch, khiến Viên Minh Viên Trung Quốc trở thành điểm đến không thể bỏ qua với những ai yêu thích kiến trúc và văn hóa cổ.

Hệ thống sông nước

Không chỉ nổi bật với kiến trúc cung đình cổ kính, Viên Minh Viên Trung Quốc còn gây ấn tượng mạnh bởi hệ thống sông nước được quy hoạch công phu và giàu tính biểu tượng. Trên tổng diện tích hơn 350 hecta, có tới 140 hecta là mặt nước, bao gồm hồ, kênh đào và sông ngòi nhân tạo.

Điểm đặc biệt của khu vườn nằm ở cách mô phỏng dòng chảy tự nhiên, lấy cảm hứng từ các con sông lớn của Trung Hoa như Trường Giang, Hoàng Hà, tạo nên những dòng nước uốn lượn quanh co, mềm mại len lỏi giữa các công trình cổ kính và rặng cây xanh.

Khi dạo chơi tại đây, du khách có thể ngồi du thuyền lướt nhẹ trên mặt hồ, chiêm ngưỡng cầu đá cổ cong cong, những tháp canh soi bóng xuống mặt nước, cảm nhận một không gian tĩnh lặng, đậm chất thiền và thư thái hiếm thấy giữa lòng Bắc Kinh hiện đại.

Chính nhờ hệ thống thủy đạo tinh tế này, Viên Minh Viên không chỉ là một công trình kiến trúc, mà còn là một kiệt tác phong cảnh mang đậm dấu ấn của nghệ thuật vườn cảnh Trung Hoa.

Ngày nay, các kiến trúc thời kỳ nhà Thanh vẫn để lại dấu ấn rõ nét nhất tại Trung Quốc với những quần thể kiến trúc lộng lẫy, nổi bật như Tử Cấm Thành, và đặc biệt là Viên Minh Viên – kiệt tác từng được mệnh danh là “Versailles phương Đông”. Dù hiện nay chỉ còn là phế tích, nhưng Viên Minh Viên, Trung Quốc vẫn mang trong mình những giá trị văn hóa – lịch sử không thể thay thế, thu hút bao du khách ghé thăm.