Loài cá “bóng ma sông Mekong” tưởng đã tuyệt chủng vừa được phát hiện tại Campuchia

Cá chép khổng lồ ( Aaptosyax grypus ), còn được gọi là cá chép khổng lồ sông Mê Kông , là một loài cá nước ngọt trong họ Cá chép và là loài duy nhất trong chi đơn loài Aaptosyax . Đây là loài đặc hữu ở vùng giữa sông Mê Kông ở phía bắc Campuchia , Lào và Thái Lan . Quần thể của loài này đã giảm đáng kể (>90%) do tình trạng đánh bắt quá mức và suy thoái môi trường sống , và hiện được coi là loài cực kỳ nguy cấp. Từ năm 2004 đến năm 2022, không có phát hiện nào được xác nhận về những cá thể trưởng thành của loài này, cho đến khi một mẫu vật được tìm thấy tại một chợ cá ở Campuchia.

Các chuyên gia đã xác nhận sự tồn tại của 3 con cá chép hồi khổng lồ do các ngư dân đánh bắt được trong giai đoạn từ 2020 đến 2023. Đây được xem là phát hiện có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với loài cá hiếm tưởng chừng đã tuyệt chủng. Đây là loài cá đặc hữu của khu vực trung lưu sông Mekong, với hình dáng giống cá hồi, vảy nhỏ và phần môi hơi cong. Cá chép hồi khổng lồ có thể phát triển đến chiều dài 130 cm và nặng tới 30 kg.

“Cá chép hồi khổng lồ giống như một biểu tượng của khu vực sông Mekong”, Chheana Chhut, một nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu và Phát triển Nghề cá nội địa ở Campuchia cho biết.

Loài cá săn mồi này có thể dài tới 1,2m, với một mảng màu vàng nổi bật bao quanh đôi mắt to của nó.

“Loài cá này dường như đã biến mất khỏi lưu vực sông Mekong trong nhiều thập kỷ”, Chheana cho biết. Ông là đồng tác giả của nghiên cứu được đăng trên tạp chí Bảo tồn Sinh học đầu tuần này.

Kể từ năm 2017, giới nghiên cứu sinh vật đã theo dõi các loài cá di cư ở Campuchia và liên hệ chặt chẽ với cộng đồng ngư dân địa phương để được họ cung cấp thông tin nếu phát hiện bất kỳ điều gì khác thường.

Nhờ phương pháp này, 3 con cá chép hồi được tìm thấy ở sông Mekong và một nhánh sông ở Campuchia từ năm 2020 – 2023, thu hút sự quan tâm lớn của các nhà nghiên cứu. “Tôi thực sự ngạc nhiên và phấn khích khi lần đầu tiên nhìn thấy loài cá này ngoài đời”, Bunyeth Chan, đồng tác giả nghiên cứu và nhà nghiên cứu tại Đại học Svay Rieng ở Campuchia, chia sẻ.

Các nhà nghiên cứu cho biết, điều này mang lại hy vọng mới về số phận của loài được mệnh danh là “cá ma”.

Zeb Hogan, nhà nghiên cứu về cá tại Đại học Nevada (Mỹ), cho biết số phận cá chép hồi cho thấy những mối nguy hiểm mà tất cả các loài di cư ở sông Mekong phải đối mặt, nơi đang xảy ra tình trạng ô nhiễm công nghiệp và đánh bắt quá mức.

Brian Eyler, giám đốc Chương trình Đông Nam Á tại Trung tâm Stimson ở Washington, cho biết đã có hơn 700 con đập được xây dựng dọc theo sông Mekong và các nhánh, để lại rất ít đường di chuyển cho các loài cá.

Giới nghiên cứu sinh vật học hy vọng việc hợp tác với cộng đồng địa phương ở Thái Lan và Lào sẽ giúp họ xác nhận liệu cá chép hồi còn sống ở những đoạn khác của sông Mekong hay không.