Một biến cố tồi tệ nhất lịch sử môi trường: Còn chưa tới 20% rạn san hô trên thế giới có màu sắc

Một nhà bảo tồn cho biết, tất cả những gì còn lại ở nơi đáng lẽ phải có cá tung tăng bơi lội và màu sắc rực rỡ trong rạn san hô chỉ là màu xám tro và sự tĩnh lặng chết chóc.

Các nhà khoa học cảnh báo rằng các rạn san hô trên thế giới đã bị đẩy vào “lãnh thổ chưa được khám phá” do sự kiện tẩy trắng toàn cầu tồi tệ nhất từng được ghi nhận, hiện đã ảnh hưởng đến hơn 80% các rạn san hô trên hành tinh.

Dữ liệu mới nhất từ ​​chương trình Coral Reef Watch của chính phủ Hoa Kỳ cho thấy các rạn san hô ở ít nhất 82 quốc gia và vùng lãnh thổ đã phải chịu đủ nhiệt độ khiến san hô chuyển sang màu trắng kể từ khi sự kiện toàn cầu này bắt đầu vào tháng 1 năm 2023 .

Các rạn san hô được mệnh danh là rừng mưa nhiệt đới của biển vì có mật độ đa dạng sinh học cao, nuôi dưỡng khoảng một phần ba các loài sinh vật biển và một tỷ người .

Nhưng nhiệt độ đại dương cao kỷ lục đã lan rộng như một đám cháy rừng dưới nước trên khắp các rạn san hô ở Thái Bình Dương, Đại Tây Dương và Ấn Độ Dương, gây hư hại và giết chết vô số san hô.

Báo cáo từ Tổ chức Sáng kiến Rạn san hô quốc tế (ICRI) cũng cho biết hiện tượng tẩy trắng rạn san hô đang diễn ra với quy mô chưa từng có, ảnh hưởng đến 84% các rạn san hô trên toàn đại dương, mức độ nghiêm trọng nhất từng được ghi nhận.

“Trong tương lai, chúng ta có thể sẽ không bao giờ còn được chứng kiến mức nhiệt dưới ngưỡng gây tẩy trắng toàn cầu nữa. Đây là hiện tượng đang làm thay đổi hoàn toàn bộ mặt của hành tinh và khả năng duy trì sự sống cũng như sinh kế từ đại dương của chúng ta”, Hãng tin AP dẫn lại lời cảnh báo của tiến sĩ Mark Eakin, thư ký phụ trách của Hội San hô quốc tế và cựu giám đốc chương trình Theo dõi Rạn san hô thuộc Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Mỹ (NOAA), hôm 23-4.

Đây là đợt tẩy trắng toàn cầu thứ tư kể từ năm 1998, và đã vượt qua mức độ thiệt hại của sự kiện năm 2014-2017, vốn ảnh hưởng đến khoảng hai phần ba các rạn san hô trên thế giới. Cuộc khủng hoảng hiện tại bắt đầu từ năm 2023 và được cho là do hiện tượng nóng lên của đại dương, một hệ quả trực tiếp của biến đổi khí hậu.

Năm 2023 cũng được ghi nhận là năm nóng nhất trong lịch sử Trái đất. Nhiệt độ trung bình của bề mặt đại dương (trừ các vùng cực) đạt mức kỷ lục 20,87 độ C, một mức nhiệt có thể gây chết san hô.

Điều này đặc biệt nguy hiểm vì san hô không chỉ là nơi sinh sống của khoảng 25% loài sinh vật biển mà còn đóng vai trò thiết yếu trong ngành thủy sản, du lịch và bảo vệ bờ biển trước xói mòn và thiên tai. San hô được ví như “rừng mưa của đại dương” vì mức độ đa dạng sinh học cao mà chúng hỗ trợ.

San hô có màu sắc rực rỡ nhờ vào các loài tảo cộng sinh sống bên trong chúng, cung cấp dinh dưỡng thông qua quá trình quang hợp. Tuy nhiên, khi nhiệt độ nước tăng cao trong thời gian dài, các loài tảo này bắt đầu tạo ra các hợp chất độc hại, buộc san hô phải thải chúng ra ngoài. Kết quả là rạn san hô chuyển sang màu trắng bệch, để lộ bộ xương vôi bên trong, và trở nên suy yếu nghiêm trọng, có thể dẫn đến chết hàng loạt.

Tiến sĩ Valeria Pizarro, nhà khoa học cấp cao về san hô tại Viện Khoa học Biển Perry, chuyên nghiên cứu về các rạn san hô ở Bahamas và Caribe, đã chứng kiến ​​hiện tượng tẩy trắng nghiêm trọng ở Bahamas vào tháng 7 năm 2023.

Bà cho biết “trong chớp mắt” các rạn san hô vùng nước nông trở thành cảnh quan trắng xóa, với cái chết lan rộng trong số các loài san hô sừng nai được sử dụng trong các dự án phục hồi. Các loài san hô mềm và quạt biển ngoạn mục chết nhanh chóng.

“Giống như chúng đang tan chảy vì sức nóng vậy,” bà nói.

Trên thế giới, nhiều sáng kiến đang được triển khai nhằm bảo tồn và phục hồi san hô. Một phòng thí nghiệm tại Hà Lan đã nuôi dưỡng các mảnh san hô lấy từ vùng biển Seychelles trong môi trường nhân tạo để sau này có thể tái thả ra đại dương. Tại Florida (Mỹ), một số dự án cứu hộ đã đưa san hô ra khỏi môi trường nhiệt độ cao để hồi phục trước khi thả lại về biển.

Tuy vậy, các nhà khoa học nhấn mạnh rằng giải pháp căn cơ nhất là phải giảm phát thải khí nhà kính, đặc biệt là CO₂ và methane, vốn chủ yếu phát sinh từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch.