Động đất tại Trung Quốc cách đây gần 500 năm là “ngày chết chóc nhất” trong lịch sử nhân loại

Tạp chí khoa học Science số mới ra cho rằng một thảm họa động đất tại Trung Quốc cách đây khoảng 500 năm từng khiến 100.000 người thiệt mạng chỉ trong một ngày là “ngày chết chóc nhất” trong lịch sử nhân loại.

Sáng ngày 23/1/1556, một trận động đất dữ dội làm rung chuyển tỉnh Thiểm Tây – thời điểm đó được coi là “cái nôi của nền văn minh Trung Quốc”. Trận động đất chỉ kéo dài vài giây nhưng ước tính đã trực tiếp giết chết 100.000 người, kéo theo chuỗi lở đất, hố sụt, hỏa hoạn, di cư và nạn đói, lấy mạng tổng cộng khoảng 830.000 người.

Con số này không cao bằng tổng số người chết trong các sự kiện lớn như Thế chiến I và Thế chiến II, hay trọng những đợt đại dịch, nạn đói, lũ lụt. Nhưng xem xét mức độ thiệt hại trong một ngày, trận động đất Thiểm Tây – còn gọi là” Hoa huyện Đại địa chấn” hay trận động đất Gia Tĩnh vì xảy ra dưới thời vua Gia Tĩnh của nhà Minh – được coi là chết chóc nhất lịch sử, Science Alert hôm 6/7 nhận định.

Tây An là điểm kết thúc phía Đông của “Con đường tơ lụa” huyền thoại, nơi kết nối mạng lưới của các tuyến đường thương mại trải dài từ Trung Đông đến Trung Á và các khu vực khác ở Trung Quốc.

Nằm trên con sông Vị Hà, thủ phủ của Thiểm Tây sở hữu vô số địa điểm khảo cổ – lâu đời nhất là từ 600.000 năm trước – khi con người sống tại thời kỳ đồ đá mới học hỏi cách làm nông nghiệp. Vào thời Trung cổ, Tây An đã nổi tiếng là một trong những đô thị lớn nhất trên toàn thế giới.

Qua bao thế hệ, thành phố Tây An và khu vực xung quanh Thiểm Tây luôn được coi như “Cái nôi của nền văn minh Trung Quốc”.

Nơi đây là kho tàng chứa đựng những cổ vật và di tích có giá trị lịch sử “đáng kinh ngạc”, từ chùa Đại Nhạn đến Rừng bia đá ở Bắc Lâm và Tháp chuông ở Chung Lâu. Tuy nhiên, di tích lịch sử nổi tiếng nhất trong khu vực vẫn là Đội quân đất nung của vua Tần Thủy Hoàng,

Bất chấp tất cả những tiến bộ có được, các tỉnh và khu vực thuộc Thiểm Tây và Sơn Tây vẫn phải “đầu hàng” trước cơn địa chấn mang tính diệt vong ở thế kỷ 16.

Cho đến nay, các nhà sử học đều nhất trí rằng trận động đất đó ở Trung Hoa không phải là trận động đất mạnh nhất, nhưng lại là trận động đất có số người chết lớn nhất.

Số người chết được nhà Minh chép lại lên tới 830.000 người – 60% dân số của 2 tỉnh, tổng hợp từ các số liệu địa phương.

Các nhà chép sử thời bấy giờ mô tả động đất Gia Tĩnh rất khác biệt, vì khiến cho những ngọn núi bị san phẳng, lụt lội, hỏa hoạn xảy ra triền miên, làm thay đổi hoàn toàn cảnh quan thiên nhiên ở miền trung Trung Quốc.

Ở Hóa Châu, Vị Nam, Thiểm Tây, không một căn nhà nào còn tồn tại sau động đất, hơn một nửa số dân ở khu vực thiệt mạng, ước tính lên tới hàng trăm ngàn người.

Núi và sông thay hình đổi dạng. Đường sá đổi hướng. Nhiều ngọn núi lung lay tận gốc. Đồi và thung lũng thay hình đổi dạng. Ở một số nơi, đất bỗng dưng trồi lên hình thành những ngọn đồi mới hoặc sụp xuống biến thành những thung lũng mới. Ở một số nơi khác, nước phụt lên, mặt đất sụp xuống hình thành những con mương mới.

Nhà cửa, công sở, đền đài, miếu mạo và tường thành sụp đổ bất thình lình… Âm thanh động đất được mô tả như sấm rền. Lửa cháy hai, ba ngày chưa tắt. Hầu hết dân chúng sống trong cảnh màn trời chiếu đất. Người ta chết vì động đất, lửa thiêu, lũ lụt, cướp bóc…

Trong phạm vi 500 km tính từ tâm chấn, không đâu là không ghi nhận người chết. Các ghi chép lịch sử cho chúng ta biết rằng các thành phố như Hoa Âm, Vị Nam và Hoạt đã phải chứng kiến ​​mọi tòa nhà bỗng chống biến thành đống đổ nát trong nháy mắt.

Một số người sống sót kể rằng, họ “nhìn thấy vết nứt tách ra từ mặt đất khiến nước phun lên, tường thành và các công trình bằng đá đổ sập trong tích tắc, đồng bằng bỗng chốc biến thành những quả đồi…”.

Khi phát triển thang đo cường độ động đất Richter vào những năm 1930, các nhà khoa học đã phác họa lại trận động đất ở Thiểm Tây và phát hiện cường độ động đất vào khoảng 8-8,3 độ Richter.

Ngày nay, người dân biết rằng cao nguyên thường xuyên xảy ra sạt lở chết chóc. Nhưng vào thời điểm đó, nhiều ngôi nhà được xây trực tiếp vào vách đá hoàng thổ mềm, tạo nên những hang động gọi là yaodong. Khi động đất xảy ra vào sáng sớm, nhiều hang nhân tạo này sụp đổ, chôn vùi người bên trong và gây sạt lở khắp cao nguyên. Hơn nữa, nhiều công trình trong thành phố thời đó làm bằng đá nặng, gây thiệt hại nặng nề khi sụp đổ.

Có ba đường đứt gãy chính chạy qua khu vực: đứt gãy Bắc Hoa Sơn, đứt gãy Piedmont và đứt gãy Vị Hà. Theo phân tích địa chất năm 1998 của nhóm nghiên cứu từ Đại học Bắc Kinh về trận động đất năm 1556, đứt gãy Bắc Hoa Sơn đóng vai trò quan trọng trong sự kiện Thiểm Tây, vì quy mô và sự dịch chuyển của nó là lớn nhất.

Theo Science