Ba học giả ở Mỹ đoạt giải Nobel Kinh tế năm 2024 về nghiên cứu bất bình đẳng

Ba học giả ở Mỹ đoạt giải Nobel Kinh tế năm 2024 vào ngày thứ Hai cho nghiên cứu khám phá hậu quả của chế độ thực dân để hiểu lý do tại sao sự bất bình đẳng toàn cầu vẫn tồn tại cho đến ngày nay, đặc biệt là ở các quốc gia bị tham nhũng và chế độ độc tài đeo bám.

Những người đoạt giải là ông Simon Johnson người Mỹ gốc Anh, ông James Robinson người Mỹ gốc Anh, và ông Daron Acemoglu người Mỹ gốc Thổ Nhĩ Kỳ.

Ông Johnson và ông Acemoglu đều là giáo sư tại Viện Công nghệ Massachusetts ở Mỹ, còn ông Robinson là giám đốc Viện Nghiên cứu và Giải quyết Xung đột Toàn cầu Pearson (Pearson Institute for the Study and Resolution of Global Conflicts) tại Đại học Chicago.

Ủy ban Nobel đã ca ngợi ba học giả vì đã giải thích tại sao “xã hội có nền pháp trị tương đôi kém và chế độ bóc lột người dân sẽ không dẫn đến tăng trưởng (kinh tế) hoặc thay đổi tốt hơn”.

Ông Jakob Svensson, Chủ tịch Ủy ban Giải thưởng Khoa học Kinh tế, cho biết: “Thu hẹp sự khác biệt lớn về thu nhập giữa các quốc gia là một trong những thách thức lớn nhất của thời đại chúng ta”. Ông nói trong một cuộc họp báo rằng: “Họ đã tìm ra căn nguyên lịch sử của môi trường thể chế yếu kém ở nhiều nước có thu nhập thấp hiện nay.”

Nghiên cứu của những nhà kinh tế học này cho thấy quá trình thực dân hóa của người Châu Âu có tác động sâu sắc nhưng khác biệt trên toàn thế giới, tùy thuộc vào việc thực dân tập trung vào việc khai thác tài nguyên hay thành lập các thể chế lâu dài vì lợi ích của người di cư Châu Âu.

Họ phát hiện ra rằng điều này dẫn đến “sự đảo ngược vận số” khi các thuộc địa trước đây từng giàu có trở nên nghèo đói, trong khi một số quốc gia nghèo hơn – nơi các thể chế thường được thành lập – cuối cùng lại có thể đạt được một mức độ thịnh vượng khái quát thông qua những thể chế này.

Một khám phá khác là về việc thực dân hóa một khu vực “nguy hiểm” như thế nào: tỉ lệ tử vong của thực dân càng cao, sản lượng bình quân đầu người hiện tại càng thấp, một thước đo về sự thịnh vượng.

Nghiên cứu về bất bình đẳng đã được vinh danh trong các giải thưởng gần đây. Năm ngoái, nhà sử học kinh tế Đại học Harvard Claudia Goldin giành giải thưởng cho công trình nêu bật nguyên nhân gây ra bất bình đẳng tiền lương và thị trường lao động giữa nam và nữ.

Năm 2019, các nhà kinh tế Abhijit Banerjee, Esther Duflo và Michael Kremer đã giành giải thưởng cho công trình chống nghèo.

Các học giả Mỹ thống lĩnh Giải Nobel Kinh tế đã kể từ khi giải này được trao lần đầu tiên vào năm 1968, trong khi các nhà nghiên cứu ở Mỹ cũng có xu hướng chiếm một phần lớn trong số những người chiến thắng trong các lĩnh vực khoa học mà những người đoạt giải năm 2024 đã được công bố vào tuần trước.

Giải Nobel về Khoa học Kinh tế đi kèm với giải thưởng trị giá 11 triệu krona Thụy Điển (tương đương 1,1 triệu USD), số tiền này sẽ được chia cho ba người đoạt giải năm nay.

Một ngày trước khi giải thưởng được công bố, báo cáo của Ngân hàng Thế giới cho thấy 26 quốc gia nghèo nhất thế giới có mức nợ cao hơn bất kỳ thời điểm nào kể từ năm 2006.

Ngoài Giải Nobel Kinh tế luôn do các học giả Mỹ chiếm chủ đạo, trong danh sách các nhà khoa học được công bố vào tuần trước cho giải thưởng năm 2024, các nhà nghiên cứu Mỹ cũng chiếm tỷ lệ lớn.