Tại sao hình mẫu robot thường là phụ nữ?

Một thực tế nhiều người nhận thấy là, tỉ lệ các hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI) và robot được thiết kế có hình dáng hoặc cư xử giống người (android) mang giới tính nữ lớn hơn so với các cỗ máy cùng loại mang giới tính nam. Tại sao lại như vậy?

Theo Karl Fredric MacDorman, một nhà khoa học máy tính kiêm chuyên gia về tương tác giữa người – máy tính tại Đại học Indiana (Mỹ), một lí do cho sự phổ biến của các hệ thống AI và android (robot được thiết kế có hình dáng hoặc hành xử giống như con người) nữ tính có thể là, những cỗ máy này có xu hướng thực hiện các công việc theo truyền thống thường gắn với phái yếu. Chẳng hạn như, nhiều robot được thiết kế để hoạt động như bồi bàn, trợ lý/thư ký cá nhân hoặc hướng dẫn viên bảo tàng.

Ngoài ra, nhiều kỹ sư thiết kế, chế tạo các cỗ máy trên là nam giới nên ông MacDorman cho rằng họ cảm thấy sản phẩm tạo ra là nữ giới thực sự hấp dẫn, trong khi phụ nữ cũng tán thành việc tương tác với phụ nữ.

Kết luận trên được rút ra sau khi ông MacDorman trực tiếp tiến hành một nghiên cứu xem đàn ông và phụ nữ phản ứng với các giọng nói thuộc các giới tính khác nhau như thế nào. Trong một thí nghiệm, ông và các cộng sự cho phát các đoạn ghi âm giọng nam và nữ và yêu cầu những người tình nguyện điền vào một bảng khảo sát về giọng nói ưa thích của họ.

Nhóm nghiên cứu sau đó yêu cầu những người tình nguyện thực hiện một bài kiểm tra đo mức độ ngầm ưa thích hoặc sự thiên vị trong tiềm thức của họ. Các nam giới trong nghiên cứu thông báo họ chuộng các giọng nữ nhưng họ không có sự ngầm ưa thích nào đối với chúng. Trong khi đó, phụ nữ ngấm ngầm ưa thích giọng nữ hơn giọng nam, thậm chí còn nhiều hơn những gì họ thú nhận trong bảng khảo sát.

“Tôi nghĩ sẽ có dấu hiệu bệnh nếu đàn ông thích đàn ông, nhưng không có gì bệnh hoạn nếu phụ nữ thích phụ nữ”, ông MacDorman nói thêm.

Kathleen Richardson, nhà nhân chủng học xã hội thuộc trường University College London (Anh) và cũng là tác giả cuốn “An Anthropology of Robots and AI: Annihilation Anxiety and Machines” cho biết, xu hướng tương tự cũng được ghi nhận ở lĩnh vực thiết kế, chế tạo robot hình người. Tuy nhiên, ông lưu ý, dù tỉ lệ các android là nữ cao hơn nam, nhưng khi muốn tạo ra robot hoàn toàn giống người, các chuyên gia thiết kế gần như lại chọn giới tính cho sản phẩm là nam.

Và khi robot hình người là nữ, chúng có xu hướng được mô phỏng theo những cô gái trẻ, hấp dẫn và nhu mì.

“Tôi nghĩ điều đó có thể phản ánh những gì một số quý ông nghĩ về phái yếu, rằng họ không hoàn toàn là con người … và có thể tái tạo được. Một lí do nữa cho sự phổ biến của các robot nữ có thể là, phụ nữ được đánh giá thân thiện hơn hoặc ít đe dọa hơn cánh mày râu”, Richardson nhấn mạnh.

Bà cho biết:

“Trong phòng thí nghiệm mà tôi làm việc (15 năm trước), chúng luôn được tạo ra giống trẻ em”, bà nói với BBC. “Ý tưởng ở đây là, nếu chúng giống trẻ em, chúng sẽ không đe dọa con người, và người ta sẽ thoải mái hơn với việc mời chúng vào nhà họ.”

Richardson nói rằng nỗ lực để khiến người máy bớt đáng sợ đã trở thành việc cho chúng hình dáng phụ nữ như chúng ta thấy ngày nay, và nó được thúc đẩy bởi lo ngại mà chúng ta đang có về vai trò ngày càng gia tăng của công nghệ.

“Bạn phải đánh bật nỗi sợ hãi sâu sắc về sự phi cá nhân hóa và phi nhân hóa đến từ việc đưa thêm công nghệ vào đời sống, đặc biệt là trong các lĩnh vực cá nhân,” bà nói.

“Người ta viết rất nhiều về việc nó đáng sợ thế nào, kẻ hủy diệt đã ở khắp mọi nơi như thế nào. Thật đáng sợ khi có chúng ở nhà, đúng không?”

MacDorman – người cũng làm việc với các robot hàng thập kỷ nay – đồng tình rằng những nỗi lo sợ đó đã đóng một vai trò trong việc thiết kế robot, đặc biệt là từ rất sớm.

“Một người máy có hình dáng nữ thường được xem là dễ tiếp cận hơn, đặc biệt là đối với trẻ em, do đó nó được xem là phù hợp hơn cho các thử nghiệm về tương tác giữa người với robot,” ông nói.

Điều này phù hợp với kinh nghiệm làm việc với robot của ông tại Nhật Bản từ 2003-2005 – nhiều thí nghiệm là với trẻ em và nhóm mà ông làm việc cùng tin rằng một người máy robot ‘là nữ’ có vẻ ít đáng sợ hơn.

Ngoài ra còn có một xu hướng khác: tính dục hóa robot.

Theo MacDorman các nhà thiết kế nam dị tính – và đây là một ngành công nghiệp mà nam chiếm ưu thế, ông nói – đang chọn lựa để tạo ra các nhân vật nữ bởi vì họ quan tâm tới người khác giới.

“Chắc chắn là có sự gợi dục hóa. Các robot càng chân thực và giọng nói càng chân thực, thì xu hướng tình dục hóa nó càng lớn. Nếu có điều gì đó rất chân thực, thì có khuynh hướng nhìn nó hoặc đối xứ với nó như thể nó là con người,” ông nói.

Việc tình dục hóa robot sẽ đi tới đâu? Richardson lo ngại một tương lai mà ở đó robot được sử dụng cho mục đích tình dục. Chiến dịch Chống Robot Khiêu dâm của bà có mục đích thu hút sự chú ý tới tác hại về mặt đạo đức trong việc bình thường hóa việc sử dụng công nghệ này theo cách như vậy.

H.N tổng hợp