Mỹ và Liên Hiệp Quốc ủng hộ lập vùng phi quân sự quanh nhà máy hạt nhân Zaporijjia, Nga nói “không”

Nhà máy điện hạt nhân Energoda ở Zaporijjia liên tục bị oanh kích từ cuối tuần qua trong khi cả Nga và Ukraina đổ lỗi cho nhau và rất khó kiểm chứng độc lập. Sau loạt tấn công mới trong đêm 10 sáng 11/08/2022, cộng đồng quốc tế lo ngại về nguy cơ « thảm họa » hạt nhân.

Trước cuộc họp ngày 11/8 của Liên Hiệp Quốc về các vụ oanh kích Zaporijjia theo yêu cầu của Nga, tổng thư ký Antonio Guterres, trong thông cáo, cảnh báo nguy cơ « thảm họa » hạt nhân « không chỉ cho khu vực xung quanh mà cho toàn vùng và xa hơn ». Ông Guterres ủng hộ thành lập « một vành đai phi quân sự để bảo đảm an ninh cho khu vực » quanh nhà máy điện hạt nhân Zaporijjia. Đây là đề xuất được Ukraina đưa ra trước đó.

Hoa Kỳ cho biết ủng hộ đề xuất của Ukraina, đồng thời « kêu gọi Nga ngừng ngay mọi chiến dịch quân sự bên trong và xung quanh các nhà máy điện hạt nhân và giao lại cho Ukraina kiểm soát hoàn toàn » những cơ sở này. Theo tổng thống Volodymyr Zelensky, chỉ khi nào Ukraina nắm lại kiểm soát thì « an toàn nguyên tử mới được bảo đảm cho cả châu Âu ».

Về phần Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (AIEA), giám đốc Rafael Grossi đã yêu cầu Nga và Ukraina hợp tác để nhân viên của AIEA được nhanh chóng vào thị sát khu vực vì « thời gian thúc bách ». Ông phát biểu :

« Tôi rất quan ngại về tình hình ở nhà máy điện hạt nhân Zaporijjia và tôi nhắc lại là phải ngừng ngay lập tức mọi hành động quân sự gây nguy hiểm cho an toàn hạt nhân. Những hành động quân sự ở gần một cơ sở hạt nhân lớn như vậy có thể sẽ gây những hệ quả nghiêm trọng.

Nhà máy điện hạt nhân Energodar tại Zaporijjia, lớn nhất châu Âu, bị quân đội Nga chiếm đóng ngay từ ngày 04/03/2022. Thông tín viên RFI Stéphane Siohan tóm lược tình hình sau loạt tấn công mới nhất :

« Nhà máy điện hạt nhân Energodar bị quân đội Nga kiểm soát ngay từ những ngày đầu chiến tranh, dù đội ngũ nhân viên người Ukraina vẫn tiến tục làm việc dưới chế độ chiếm đóng. Thứ Năm 11/08, nhà máy đã bị oanh kích ít nhất 5 lần nhưng không gây thiệt hại về người. Tuy nhiên, theo cơ quan Energoatom, rất nhiều bộ cảm biến bức xạ đã bị hỏng trong khi chất phóng xạ nằm ngay gần đó.

Chính quyền Nga cáo buộc quân đội Nga. Nhưng Kiev lập luận rằng Ukraina chẳng có lợi gì khi gây ra thảm họa hạt nhân ngay trên lãnh thổ nước này. Tuy nhiên, điều chắc chắn là quân đội Nga chứa vũ khí ngay trong nhà máy hạt nhân Energodar ở Zaporijjia và từ khu vực này, quân Nga đã oanh kích nặng nề các thành phố Nikopol và Marganets ở bên kia bờ sông Dnipro do quân đội Ukraina kiểm soát ».

Trong khi đó, hãng tin Pháp AFP dẫn lời thống đốc tỉnh Dnipropetrovsk, ông Valentin Reznitchenkoa, phát biểu trên mạng Telegram, theo đó quân đội Nga dùng tên lửa đa nòng Grad oanh kích thị xã Marganets, đối diện với nhà máy hạt nhân, bên kia sông Dniepr, và ngôi làng Vychtchetarassivka. Sáng ngày 10/08, làng Kouchougoum gần đó cũng là mục tiêu tấn công của 4 tên lửa. Theo thống đốc tỉnh, bốn ngôi nhà dân đã ‘‘hoàn toàn bị phá hủy. Hàng chục ngôi nhà khác không còn mái, và cửa sổ. Điện và nước bị cắt đứt’’. Tổng cộng 80 trái hỏa tiễn đã được bắn đi, và quân Nga ‘‘đã cố tình bắn vào một số khu dân cư, nơi nhiều người đang ngủ tại nhà mình’’.

Sau cuộc oanh kích nói trên, tối ngày 10/08, tổng thống Ukraina, Volodymyr Zelensky, trong buổi họp báo hàng ngày, tuyên bố ‘‘các đơn vị vũ trang Ukraina, các lực lượng tình báo và an ninh Ukraina sẽ có các biện pháp đáp trả sau cuộc tấn công của quân Nga nhắm vào thị xã Marganets.

Trả lời phỏng vấn của truyền thông trong nước vào ngày 12/8, Đại sứ Nga tại Liên Hợp Quốc Vasyl Nebenzia khẳng định lập trường của Moscow về việc không ủng hộ đề xuất rút quân khỏi khu vực nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia ở miền Nam Ukraine.

“Việc phi quân sự hóa nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia sẽ khiến cho nhà máy này gặp nguy hiểm bởi những bên có động cơ xấu. Chúng tôi biết họ là ai và mong muốn của họ là gì. Chúng tôi không thể loại trừ khả năng những vụ tấn công khủng bố sẽ được thực hiện nhằm vào nhà máy điện hạt nhân này và do đó nó cần sự bảo vệ của quân đội Nga”, Đại sứ Nebenzia nói.