Quan hệ quốc phòng Trung Quốc-Campuchia gióng lên hồi chuông cảnh báo tại Việt Nam

Đã hơn 40 năm kể từ khi quân đội Việt Nam tràn vào Campuchia và lật đổ chế độ Pol Pot tàn bạo. Một trong những động lực khiến Việt Nam tiến hành chiến dịch quân sự chống lại Campuchia là ý thức về tính dễ bị tổn thương chiến lược, bị kẹp giữa Trung Quốc ở phía bắc và chế độ Campuchia do Trung Quốc hậu thuẫn ở phía nam.

Một tài liệu giải mật của CIA từ tháng Hai 1983 gợi ý rằng Trung Quốc đã khuyến khích chế độ Pol Pot “trong thái độ thù địch với Việt Nam” trong những năm dẫn đến cuộc xâm lược. Trong thời gian này, Khmer Đỏ đã tiến hành các cuộc tấn công vào miền Nam Việt Nam đồng thời nhận vũ khí từ Trung Quốc, bao gồm cả xe tăng T-54 và T-63.

Việc Pol Pot từ chối tham gia ngoại giao với Việt Nam để giải quyết tranh chấp biên giới đã thúc đẩy Việt Nam tiến hành một cuộc xâm lược quy mô lớn vào Campuchia vào năm 1978.

Ngày nay, Việt Nam một lần nữa lo ngại về mối quan hệ quốc phòng ngày càng tăng của Trung Quốc với Campuchia. Hà Nội lo ngại rằng Trung Quốc đang sử dụng Campuchia như một công cụ để gây sức ép với Việt Nam ở biên giới phía Nam.

Biển Đông là nguồn tranh chấp đang diễn ra giữa Việt Nam và Trung Quốc. Các tranh chấp lãnh thổ trước đây đã dẫn đến các cuộc đụng độ đẫm máu với hải quân Trung Quốc, như đã được chứng minh trong sự cố năm 1988 tại Gạc Ma.

Trung Quốc đã liên tục thách thức các nỗ lực của Việt Nam trong việc khai thác tài nguyên từ bên trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của mình ở Biển Đông. Trong một số trường hợp, Trung Quốc đã gây áp lực thành công để Việt Nam ngừng phát triển mỏ dầu trong vùng đặc quyền kinh tế của mình. Ngư dân Việt Nam bị tàu Cảnh sát biển Trung Quốc tấn công, sách nhiễu và cướp tài sản.

Một người lính Việt Nam tại quần đảo Trường Sa ở Biển Đông. Ảnh: Twitter/VnExpress

Sự hiện diện của các cơ sở quân sự của Trung Quốc ở Biển Đông càng làm suy yếu khả năng tiếp cận các nguồn tài nguyên trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Những cơ sở này cho phép các khí tài của hải quân Trung Quốc duy trì sự hiện diện nhất quán trên khắp Biển Đông, làm gián đoạn hoạt động của các quốc gia trong khu vực, bao gồm cả Việt Nam.

Mối quan hệ quốc phòng ngày càng tăng của Campuchia với Trung Quốc đã ảnh hưởng đến tính toán chiến lược của Việt Nam. Kể từ khi quan hệ quốc phòng của Campuchia với Mỹ trở nên tồi tệ vào năm 2010, Trung Quốc đã bước vào để lấp đầy khoảng trống. Cùng năm đó, Bắc Kinh cung cấp xe tải và đồng phục cho Campuchia.

Trong những năm gần đây, Trung Quốc cũng đã hỗ trợ Campuchia phát triển năng lực hải quân. Điều này bao gồm việc phát triển cơ sở hạ tầng tại Căn cứ Hải quân Ream của Campuchia, đối diện với Vịnh Thái Lan và chỉ cách đảo Phú Quốc của Việt Nam 30 km.

Việc làm sâu vùng nước xung quanh Căn cứ Hải quân Ream sẽ cho phép các tàu chiến lớn hơn, bao gồm cả tàu của Trung Quốc, cập cảng và hoạt động trong khu vực.

Những diễn biến gần đây xung quanh căn cứ hải quân là một mối lo ngại an ninh đối với Việt Nam. Theo một quan chức Việt Nam, đã có sự gia tăng đột biến về nhân sự, thiết bị và vật liệu của Trung Quốc được chuyển vào căn cứ kể từ đầu tháng Tư 2023.

Mối quan tâm lớn hơn nữa là sự phát triển của các khả năng giám sát và radar gần Căn cứ Hải quân Ream. Một tài liệu của chính phủ được các quan chức Campuchia chia sẻ với tác giả bài viết này nêu chi tiết việc giao khoảng 187 ha đất, bao gồm các phần của Vườn Quốc gia Ream, cho Bộ Quốc phòng Campuchia.

Hầu hết đất được giao cho Đơn vị Phòng không Lực lượng Vũ trang Hoàng gia Campuchia, trong khi phần còn lại được chỉ định cho hệ thống radar hải quân.

Những cải tiến trong khả năng giám sát và phòng không của hải quân và không quân Campuchia xung quanh Căn cứ Hải quân Ream không có gì đáng ngạc nhiên. Các quan chức Campuchia trước đây đã chỉ ra việc hải quân thiếu khả năng liên lạc và giám sát cũng như sự cần thiết phải tăng cường khả năng phòng không của đất nước.

Việc phát triển các cơ sở quốc phòng mới ở Vườn Quốc gia Ream sẽ không liên quan đến sự hiện diện hoặc tài trợ của Trung Quốc. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn lo lắng về sự thiếu minh bạch liên quan đến các hoạt động xây dựng hiện tại của Campuchia tại Căn cứ Hải quân Ream, trở nên tồi tệ hơn do tiềm năng phát triển các cơ sở phòng không trong Vườn quốc gia gần đó.

Cũng theo quan chức Việt Nam, Campuchia không chia sẻ chi tiết về việc xây dựng căn cứ hải quân Ream đang diễn ra với Việt Nam, mặc dù hai nước có quan hệ tốt. Lập trường chính thức của chính phủ Campuchia là sẽ không cho phép bất kỳ căn cứ quân sự nước ngoài nào hoạt động trong lãnh thổ Campuchia.

Bất chấp sự đảm bảo này từ Campuchia, các quan chức Việt Nam nhận thấy việc phát triển các cơ sở phòng không ở Vườn Quốc gia Ream là một mối lo ngại về an ninh, đặc biệt nếu Trung Quốc quản lý chúng. Bất kỳ radar giám sát trên không nào cũng sẽ cho phép quân nhân Trung Quốc theo dõi chuyển động của máy bay Việt Nam ở miền nam Việt Nam.

Cùng với khả năng Trung Quốc có thể điều động các tàu hải quân từ Căn cứ Hải quân Ream và nhắm vào lợi ích của Việt Nam, Bắc Kinh cuối cùng có thể đe dọa Việt Nam từ cả phía bắc và phía nam.

Các cuộc tranh luận xung quanh việc Trung Quốc sử dụng Căn cứ Hải quân Ream và các cơ sở phòng không gần đó vẫn chỉ là suy đoán. Khi tất cả các công việc xây dựng được hoàn thành, một bức tranh rõ ràng hơn sẽ hiển lộ. Cho đến lúc đó, Việt Nam sẽ tiếp tục theo dõi mối quan hệ quốc phòng đang phát triển giữa Campuchia và Trung Quốc với sự thận trọng.

• Abdul Rahman Yaacob là nghiên cứu sinh Tiến sĩ tại Trường Cao đẳng An ninh Quốc gia, Đại học Quốc gia Australia. Một số thông tin cho bài viết này được rút ra từ thư từ và các cuộc phỏng vấn với các quan chức quốc phòng Campuchia và Việt Nam.

Nguồn: https://asiatimes.com/2023/05/china-cambodia-defense-ties-ringing-alarm-in-vietnam/