Sông Ông Ðốc – Ðịa danh huyền thoại cuối trời phương Nam

Sông Ông Đốc hay còn được biết đến cái tên quen thuộc hơn là Sông Đốc, thuộc tỉnh Cà Mau. Sông Ông Đốc có chiều dài lên khoảng 58km và đổ ra hướng vịnh Thái Lan. Hai bên sông có nhiều con rạch nhỏ như: rạch Giếng, rạch Cái Tàu, rạch Cui… tạo nên khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp, thu hút rất nhiều người mỗi khi đến Cà Mau.

Sông Ông Ðốc cũng là địa danh gắn liền với thời khẩn hoang, mở đất của tiền nhân ở Cà Mau. Trong lịch sử hình thành và phát triển của vùng đất địa đầu phía Nam sông Ông Ðốc luôn có vai trò, vị trí hết sức quan trọng; là nhân chứng xuyên suốt của nhiều biến thiên thời cuộc trọng đại.

Về vị trí địa lý, sông Ông Ðốc bắt nguồn từ ngã ba sông Cái Tàu và Sông Trẹm (hay còn gọi là sông Trèm Trẹm) chảy về hướng Tây, đổ ra vịnh Thái Lan tại cửa biển Ông Ðốc. Ðịa bạ triều Nguyễn dưới thời Minh Mạng (1836) có nhắc tới hàng loạt cửa biển trọng yếu ở Cà Mau: Bồ Ðề, Tam Giang, Hiệp Phố (Bảy Háp), Hoàng Giang (cửa Ông Ðốc). Theo mô tả, trong 3 chợ lớn nhất của tỉnh Hà Tiên (Cà Mau lúc này thuộc huyện Long Xuyên, tỉnh Hà Tiên) thì có chợ Hoàng Giang.

Trong cuốn “Cà Mau xưa” của tác giả Huỳnh Minh và Nghê Văn Lương, sông Ông Ðốc có tên gọi là Khoa Giang. Về tên gọi “sông Ông Ðốc”, cuốn sách nêu trên dẫn lời thuật lại của ông Tri phủ Trần Văn Từ rằng, khi Gia Long từ vàm sông Cái Tàu theo sông Khoa Giang để đi về hướng đảo Thổ Châu, sang Xiêm La cầu viện thì bị quân Tây Sơn truy bức rất rát: “Ông Ðô đốc thuỷ binh Nguyễn Văn Vàng (ăn theo họ vua) bèn tâu với vua xin ngài cởi hoàng bào ra cho ông mặc, đặng ở lại phía sau cản trở quân giặc. Nhờ đó, Gia Long bình an vô sự, còn ông Ðô đốc Vàng bị quân Tây Sơn giết, thây chìm lịm dưới sông sâu”.

Giai thoại về Ðô đốc Nguyễn Văn Vàng liều mình cứu vua từ đó được dân gian truyền tụng, ca ngợi thành tên gọi sông Ông Ðốc, dù chính sử không ghi lại cặn kẽ nhưng đến nay là giả thuyết thuyết phục nhất về sự hình thành địa danh này. Ở Cà Mau, có thể điểm qua nhiều địa danh khác gắn với thời “Gia Long bôn tẩu” như: Ao Kho (TP Cà Mau), Ao Vua (huyện Cái Nước), Ðền Công Chúa (huyện U Minh), Chắc Băng (huyện Thới Bình)… cùng với những giai thoại dân gian liên quan.

Về sau này, địa danh sông Ông Ðốc được giản lược và trở thành tên gọi hành chính với cửa biển Sông Ðốc, chợ Sông Ðốc, thị trấn Sông Ðốc (thuộc huyện Trần Văn Thời).

Hiện nay phần lớn dòng sông Ông Ðốc chảy qua địa phận huyện Trần Văn Thời và một phần của 2 huyện: U Minh, Thới Bình (tỉnh Cà Mau); cung cấp nguồn nước dồi dào cho các dòng sông, kênh rạch.

Dọc dài hữu ngạn con sông này có rất nhiều địa danh như: Khánh An, Khánh Bình, Khánh Bình Ðông, Rạch Ráng, Khánh Lộc, Khánh Hưng, Khánh Hải… với khá nhiều kênh, rạch lớn nhỏ như: rạch Cái Tàu, kênh Minh Hà, Kênh Ranh, Kênh Hội, Rạch Cui, Rạch Lùm…

Tả ngạn sông ông Đốc gắn với những địa danh nổi tiếng như: ngã ba Tắc Thủ, Rạch Giếng, Lợi An, Phong Lạc, Phong Ðiền, tạo nên khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp.

Tại thị trấn Sông Ðốc, cư dân bao đời nay sinh sống bằng nghề biển còn có tín ngưỡng thờ Cá Ông “Nam Hải Ðại tướng quân” với Lễ hội Nghinh Ông đặc sắc diễn ra vào các ngày 14, 15 và 16 tháng 2 âm lịch hằng năm. Nếu đi du lịch, bạn có thể tham dự Lễ hội Nghinh Ông Sông Ông Đốc Cà Mau đầy hấp dẫn

Tại Lễ hội Nghinh Ông, do người dân thuộc khu vực thị trấn Sông Đốc tổ chức với nhiều hoạt động văn hóa dân gian từ nghệ thuật như hát cải lương cho đến phần ẩm thực vô cùng độc đáo. Sau khi thực hiện những nghi thức truyền thống bao gồm dâng tế đồ cúng và cầu nguyện tại Lăng Ông, mọi người sẽ tiến đến những con tàu với kích thước to nhỏ khác nhau, được trang trí màu sắc sặc sỡ cùng nhau ra biển hò reo hân hoan ăn mừng lễ hội.

Hiện nay, cửa biển Sông Ðốc là một trong những cửa biển trọng yếu của Cà Mau.