Nhạc sĩ Y Vân và nỗi u hoài của kiếp người

Y Vân tên thật là Trần Tấn Hậu, sinh năm 1933, quê Thanh Hóa, mất năm 1992 tại Sài gòn. Thuở niên thiếu, ông từng học nhạc với nhạc sĩ Tạ Phước và cũng sớm tập tành sáng tác. Nhà nghèo, mồ côi cha, những người trong gia đình ông sống nương tựa vào nhau trong một túp lều xiêu vẹo. Ông rất thương mẹ và các em, phải đi dạy đàn để nuôi gia đình.

Năm 1952, ông vào Nam, tiếp tục sáng tác, chơi nhạc, hòa âm, dạy nhạc, viết sách dạy nhạc và đàn guitar. Ông là người đi tiên phong của dòng nhạc nhẹ với những bài hát có điệu cha cha cha, disco, twist như: “Saigon”, “Ảo ảnh”, “60 năm cuộc đời”, “Thôi”, “Kim”… Về bút hiệu Y Vân, ông giải thích rằng người yêu đầu đời của ông tên Thể Vân là một cô gái đẹp con nhà giàu. Cô đi Pháp du học và ông đã lấy bút hiệu Y Vân khi viết nhạc, chỉ có nghĩa giản dị là “Yêu Vân”.

Sau năm 1975, ông làm việc bất kể ngày đêm để lo cho gia đình. Ông tham gia Đoàn ca nhạc Hương Miền Nam, viết nhạc phim, nhạc nền cho sân khấu. Ông có 2 đời vợ và 8 người con, mất năm 1992 ở tuổi 60 (59 tuổi Tây) đúng như lời bài hát ông sáng tác: “Em ơi có bao nhiêu, 60 năm cuộc đời…”

Tình ca của Y Vân thể hiện tâm tư của một người có nhiều ưu tư về những thăng trầm trong cuộc đời:

Hoài công tìm kiếm
Trên bước đi thăng trầm
Còn đâu đẹp hơn
Bên gốc thông ngàn
Lặng nghe muôn tiếng ca
Quên niềm ưu phiền
Vì đời ai biết ta hơn mình!
(Đồi thông)

Đời mình là con tàu qua nhiều lối
Mà thăng trầm như trùng dương nổi sóng
Trời mây một lớp thành
Biển khơi một nỗi niềm
Bàn tay còn trắng
Lòng không tình thương.
(Đại lộ hoàng hôn)

Trời mây dắt nhau đi vào đêm.
Mình tôi đứng đây nghe chiều lên tiếng
Người đi tiếc chi cho thêm buồn
tìm thư thái trong tâm hồn
thì đừng xây mơ trên cát vàng.
(Hoàng hôn trên bãi biển)

Trong dòng nhạc này có 2 ca khúc vui tươi theo thể điệu Twist “60 năm cuộc đời” thể hiện nỗi u hoài của kiếp người và “20, 40” bày tỏ nỗi đau xót vì duyên kiếp lỡ làng.

Tác giả Nguyễn Toàn ở Úc kể về thời điểm Y Vân sáng tác 2 ca khúc này: “Trong lần gặp gỡ với nhạc sĩ Y Vân năm 1986, 2 năm trước ngày tôi vượt biên, tôi có đặt câu hỏi: “Nguồn cảm hứng nào dẫn đến anh sáng tác 2 bản 60 năm cuộc đời, 40-20 theo thể điệu Twist?” Nhạc sĩ Y Vân cho biết: “Vào giữa thập niên 1960, khi phong trào nhạc Twist từ Mỹ lan tràn đến Việt Nam với bản nhạc nổi tiếng “Let’s Twist again”, đã được khán giả Việt Nam, nhất là giới trẻ, đều ưa thích và đón nhận một cách nồng nhiệt, và hầu như bất cứ buổi dạ vũ nào, bản nhạc “Let’s Twist again” cũng được các ban nhạc đánh để mọi người đều kéo nhau ra sàn nhảy. Để đáp ứng thị hiếu của giới trẻ Việt Nam, ông Nguyễn Tất Oanh, giám đốc hãng Dĩa Sóng Nhạc, đã yêu cầu tôi sáng tác nhạc Việt theo điệu Twist .Và trong tuần lễ không phải đi làm phòng trà, tự nhiên tôi có nguồn cảm hứng để sáng tác các bản “60 năm cuộc đời”, “20, 40”. Sau khi tự viết hòa âm cho 2 bản nhạc này, tôi mang đến nhà xuất bản Sóng Nhạc, và ngay trưa hôm đó ông Nguyễn Tất Oanh đã mời ca sĩ Hùng Cường để thu ngay 2 bản nhạc trên, tôi được trả một số tiền gần 1 triệu đồng. Ngay khi vừa dứt phần thu thanh 2 bản nhạc trên, tôi được ông Oanh mời lên xe hơi để vào Chợ Lớn ăn cơm tối và tặng tôi một đêm nhất dạ đế vương…”

Lời ca của “60 năm cuộc đời” là nỗi ngậm ngùi vì đời người quá ngắn ngủi được viết như những lời tâm tình của một chàng trai với người yêu:

Anh hãy còn trẻ và đường đời còn rộng mở trước mặt, nhưng có những lúc anh thấy 60 năm của một đời người cũng chẳng là bao:

“Em ơi có bao nhiêu, 60 năm cuộc đời…”
20 năm đầu tiên từ thuở sơ sinh cho tới tuổi 20 là thời kỳ sung sướng nhất vì có được cuộc sống yên ổn dưới mái nhà của cha mẹ, không biết gì tới những lo toan của người đời, nhưng tiếc thay, không có niềm hạnh phúc nào còn mãi với thời gian:
“20 năm đầu, sung sướng không bao lâu…”
Sau những năm tháng vô tư là thời kỳ yêu đương với biết bao buồn khổ và những năm tháng mưu sinh với biết bao nhọc nhằn:
“20 năm sau, sầu vương cao vời vợi
20 năm cuối là bao…”
Tổng kết lại, một đời người chẳng có bao nhiêu năm, không phải là cái gì trường cửu nên thời gian dành để yêu thương nhau cũng chẳng có là bao:
“Ơ là thế! Đời sống không được bao
Ơ là bao! Đời không lâu là thế
Ơ được bao năm sống mà yêu nhau…”

Có vẻ như 60 năm là một quãng thời gian dài, nhưng 10 năm, 20 năm, 30 năm rồi 60 năm sẽ qua nhanh như một giấc mộng nên anh hiểu rằng những ngày tháng ở bên em là những ngày tháng tươi đẹp nhất và sự xa cách sẽ làm cho anh hụt hẫng:

“Em ơi có bao nhiêu, 60 năm cuộc đời
Khi xa em rồi anh biết yêu thương ai…”

Đời người thật ngắn ngủi nên anh hứa nguyện khi đã yêu ai thì sẽ yêu trọn đời để không bao giờ phải hối tiếc:
“Nên khi yêu nhau thì yêu cho trọn đời
Em ơi ta sống được bao?”

60 NĂM CUỘC ĐỜI
Em ơi có bao nhiêu? 60 năm cuộc đời
20 năm đầu, sung sướng không bao lâu
20 năm sau, sầu vương cao vời vợi
20 năm cuối là bao
Ơ là thế! Đời sống không được bao
Ơ là bao! Đời không lâu là thế
Ơ được bao năm sống mà yêu nhau
Em ơi có bao nhiêu 60 năm cuộc đời
Khi xa em rồi anh biết yêu thương ai
Nên khi yêu nhau thì yêu cho trọn đời
Em ơi ta sống được bao?
Lời ca của “20, 40” là nỗi tiếc nuối khôn nguôi vì tình duyên lỡ làng do “lỡ tuổi, lỡ thời”. Khi anh 20 tuổi, nàng chỉ mới sinh ra và khi anh đang rong ruổi trên đường đời, nàng hãy còn ngổi trong khung cửa mái nhà êm ấm của cha mẹ. Khi anh 40 tuổi, đã nếm trải nhiều đắng cay và biết bao nỗi u hoài trong cuộc đời, nàng chỉ mới là một thiếu nữ đang ở tuổi đẹp nhất của đời người. Định mệnh xui khiến làm sao anh gặp nàng và có mối duyên tình nhưng thật không may, tình yêu đã lỡ làng vì sự chênh lệch tuổi tác quá lớn. Tình yêu cũng sâu nặng nhưng đã “lỡ tuổi, lỡ thời” và không thể nào xứng đôi nên đành nhủ lòng sẽ nối tiếp duyên tình ở kiếp sau:
20 – 40
Năm anh hai mươi, em mới sinh ra đời
Ngày anh bốn mươi, em mới vừa đôi mươi
Tình đời nhiều lúc mỉa mai,
Cuộc đời nhiều đắng nhiều cay, vui đó sầu đây.
Khi em còn trong nôi anh đã lo việc đời,
Ôi hai mươi năm u hoài
Ðầu vừa điểm vai, gặp nhau thời duyên may,
Ngờ đâu thời duyên đã lỡ rồi
Lỡ tuổi lỡ thời, đôi ta không xứng đôi,
Ôi thôi chờ kiếp sau …

HUỲNH DUY LỘC giới thiệu