Bịnh viện- Nhà thương của Sài Gòn xưa

Những người sống ở Sài Gòn trước năm 1975 chắc chắn vẫn chưa quên những cái tên “nhà thương” như nhà thương Chợ Rẩy, Chợ Quán, Đồn Đất, Nguyễn Văn Học, Từ Dũ, Vì Dân… Trên bảng hiệu của những nơi điều trị bịnh này thường dùng từ “bịnh viện” (hoặc “bệnh viện”), hoặc những cái tên Hán Việt là Bảo Sanh Viện, Dưỡng Trí Viện.

Tuy nhiên hầu hết những người dân miền Nam gốc đều không gọi là bệnh viện, mà gọi là “Nhà Thương”. Ở vùng miền khác cũng có người gọi là “nhà thương” nhưng ít hơn, đa số vẫn gọi là “bệnh viện”. Tiếng “nhà thương” bắt nguồn từ ý nghĩa là “nhà chữa trị cho người thương tật, bịnh hoạn”. Nhưng có lẽ là dân miền Nam gắn liền chữ “nhà thương” với tình thương của những bị bác sĩ y đức hết lòng cứu chữa cho người bịnh. Ở những nhà thương công, bệnh nhân đi khám bịnh, điều trị thì miễn phí, không tốn tiền. Vì vậy nó còn được gọi là nhà thương thí.

Ở Sài Gòn lúc đó, nếu có tiền thì người ta thường đi nhà thương Đồn Đất, hay mấy nhà thương của các bang hội người Hoa như Triều Châu, Quảng Đông, Phúc Kiến, Sùng Chính… Còn “Nhà thương thí” là chữ mà người Việt xưa gọi những dưỡng đường (bịnh viện) của nhà nước mở ra từ ngân sách công. Ở những nhà thương công lập này, người dân đi khám bịnh, điều trị được hoàn miễn phí, không tốn đồng xu nào, cả tiền khám lẫn tiền thuốc, vì vậy nó còn được gọi là nhà thương thí. Nhà thương thí Sài Gòn là tên gọi của Bịnh viện Sài Gòn, nay là bệnh viện đa khoa Sài Gòn nằm trên đường Lê Lợi.

Nhà thương là nơi nhân đạo, giúp đỡ, cứu chữa bệnh nhân. “Nhà thương thí” là cơ sở y tế công lập của nhà nước, còn “thí” theo nghĩa cho không, “thí vàng”, “vô úy thí”… Nhà thương thí là chỗ nhân đạo, từ thiện, phân biệt với nhà thương tư chích thuốc trị bệnh thu tiền.

Bịnh viện đầu tiên được người Pháp xây dựng ở Sài Gòn là Quân y viện, ban đầu chỉ chữa cho quân đội, sau đó mở rộng cho cả dân sự, đổi tên thành bịnh viện Grall (nhà thương Đồn Đất – nay là bệnh viện Nhi Đồng 2), nhưng phải tốn tiền. Đồng thời với Quân y viện, có nhiều nhà thương công lập được mở ra ở bên Chợ Lớn, như là Hôpital municipal de Cholon (Bệnh viện thành phố Chợ Lớn – nay là Bệnh viện Chợ Rẫy) hay Bảo sanh viện Chợ Lớn (nay là bệnh viện Hùng Vương), nhà thương Chú Hỏa (tức Bịnh viện Đô Thành) gần chợ Bến Thành, đều là nhà thương thí lớn để trị bịnh miễn phí. Nhà thương thí lớn nhất nằm ở trung tâm Sài Gòn chính là Nhà thương thí Sài Gòn trên đại lộ Bonard, mà tiền thân là một phòng khám nhỏ của bác sĩ Bâtie, được mở ra từ năm 1903, ban đầu nằm bên đường Rue d’Adran (đường Võ Di Nguy, nay là Hồ Tùng Mậu).

Bác sĩ Bâtie mất năm 1912, khi mới 47 tuổi. Người thay thế ông điều hành phòng chữa bệnh là bác sĩ Montel đã vận động chính quyền được mở rộng quy mô phòng khám vì bệnh nhân mỗi lúc một đông. Năm 1914, công ty Hui Bon Hoa đã hiến tặng mảnh đất gần chợ Bến Thành (đại lộ Bonard) để xây bệnh viện (lúc này “Chú Hỏa” đã qua đời nên công ty Hui Bon Hoa do những người con của ông điều hành). Polyclinique du boulevard Bonard 100 năm trước Sau đó, trong nhiều năm đã có nhiều lời đề xuất trong Hội đồng thành phố đề nghị nâng cấp dưỡng đường ở đại lộ Bonard này (tiếng Pháp gọi là Polyclinique du boulevard Bonard) thành một Nhà thương công lập lớn của thành phố, do số bệnh nhân đến càng ngày càng đông.

Từ năm 1922 đến năm 1926, số bệnh nhân tăng vọt từ 28.982 đến 45.161. Nhà cầm quyền đã phải mở thêm các phòng y khoa khác ở Tân Định (1925) và Khánh Hội (1930). Đây chính là những nhà thương thí của nhà nước, còn đường gọi là Nhà thương thí Tân Định, nhà thương thí Khánh Hội, trực thuộc Dinh Xã Tây Sài Gòn.

Trong mẩu quảng cáo sau đây, vị đốc tờ này quảng cáo là đã có 22 năm giúp việc ở Nhà thương Chợ Rẫy và Nhà thương thí Khánh hội (Xã tây Saigon). Năm 1935,Thống đốc Nam Kỳ, ông Pierre Pagès chấp thuận cho phép xây lại phòng đa khoa “Polyclinique du boulevard Bonard” thành bệnh viện thành phố. Chính quyền thành phố đã bỏ tiền, đồng thời kêu gọi các địa phương và dân chúng quyên góp tiền để xây Nhà thương thí trung tâm của Sài Gòn. Khu đất xây nhà thương này ban đầu vốn là của chú Hỏa (Hui Bon Hoa), và lúc này gia tộc Hui Bon Hoa cũng đóng góp tiền thêm số tiền lớn để xây dựng nhà thương lớn thay cho phòng y khoa nhỏ. Bệnh viện được xây theo từng giai đoạn từ năm 1937 đến năm 1939 thì hoàn tất với tổng chi phí là 185000 piastres (đồng Đông Dương). Trong đó công ty Hui-Bon-Hoa đã đóng góp 38000 piastres.

Ngày 24/2/1938, Dinh Đốc Lý Sài Gòn họp và đặt tên cho Nhà thương này tên chính thức là Polyclinique Dejean de la Bâtie. Để vinh danh những người góp công xây dựng, Hội đồng thành phố cũng quyết định đặt tên Montel cho dãy nhà bên phải của bệnh viện (Montez là bác sĩ kêu gọi mở rộng dưỡng đường), còn tên Tang – Chanh Hui Bon Hoa được đặt cho dãy nhà bên trái. Đó là tên của ông Huỳnh Tăng Chánh, con trai trưởng của ông Huỳnh Văn Hoa (chú Hỏa), người lãnh đạo công ty Hui Bon Hoa lúc đó. Cũng vì vậy mà người Sài Gòn cũng quen gọi nhà thương thí này là Nhà thương Chú Hỏa. Khu nhà mang tên Tang Chanh Hui Bon Hoa Sau năm 1955, nhà thương Chủ Hỏa đổi tên chính thức thành bịnh viện Sài Gòn, nay là bệnh viện Đa khoa Sài Gòn.

Nguồn: chuyenxua.net