Giờ phút cuối cùng của Mao Trạch Đông

GIỚI THIỆU
Bác sĩ Lý Chí Thỏa (Li Zhisui, 1919-1995) là bác sĩ riêng của Mao Trạch Đông. Sau khi Mao qua đời, bác sĩ được sang định cư ở Mỹ và tại đây ông xuất bản hồi ký The Private Life of Chairman Mao vào năm 1994. Tác phẩm này cũng được xuất bản bằng Hoa Ngữ tại Hong Kong.
Vì hồi ký rất hay và ngày đó chưa có nhiều sách viết về bộ mặt thật của các lãnh tụ CS nên tôi muốn dịch hết tác phẩm này sang tiếng Việt. Tôi mua bản Anh ngữ tại Mỹ và đặt mua bản Hoa ngữ từ một nhà sách ở Hong Kong.
Một điểm khó khăn là nếu dịch trọn bộ cuốn sách phải xin phép nhà xuất bản và tác giả, có nghĩa phải trả lệ phí bản quyền khá cao. Nếu dịch không xin phép có thể sẽ bị truy tố vi phạm luật bản quyền.
Để tránh khó khăn này, tôi chỉ trích dịch một số phần mô tả bản chất độc tài, khát máu và dâm dật của Mao để người Việt trong và ngoài nước biết về con người thật của y được che đậy dưới bức màn tuyên truyền như một lãnh tụ CS anh minh cả đời hy sinh cho nền độc lập của Trung Quốc.

TRẦN TRUNG ĐẠO

Vì chỉ trích dịch, tôi không thể dùng tựa “Đời tư của Chủ tịch Mao” (The Private Life of Chairman Mao) như Bác sĩ Lý Chí Thỏa đặt. Tôi đặt một tựa khác là “Mao Trạch Đông, cuộc đời chính trị và tình dục”.
Bản dịch được in trên báo Dân Chủ Mới, phát hành tại Boston, Hoa Kỳ, do nhà báo Việt Hùng làm chủ nhiệm và nhà thơ Hồ Công Tâm làm chủ bút trong thời gian từ năm 1995 tới năm 1997.
Khoảng năm 2000, tôi đưa nội dung lên internet cho mọi người cùng đọc. Nhiều báo và nhiều trang Web đã đăng lại.
Mặc dù cố gắng, tên một số nhân vật trong sách tôi dịch không đúng. Vài độc giả phản ảnh điều này, tôi rất cảm ơn nhưng thú thật chưa có cơ hội để dịch lại cho đúng. Hai mươi bảy năm trước, 1995, chưa có google, chưa có tự điển Hán Việt Online, nói chung là chưa có các phương tiện tra cứu nhanh chóng như ngày nay.
Kính mời quý độc giả đọc và thông cảm cho mọi sơ sót.
Trần Trung Đạo, 15 tháng 7, 2022

“Thưa Chủ Tịch, Chủ Tịch cho gọi tôi?” Mao Trạch Ðông cố mở mắt và nhấp môi. Mặc dù tôi cố trườn người tới trước để lắng nghe, nhưng chẳng nghe được gì ngoài tiếng “A a…” đứt khoảng. Chiếc mặt nạ chuyển dưỡng khí tuột ra khỏi mặt, Mao đang ráng sức thở. Ðầu óc ông ta có thể còn tỉnh táo nhưng tiếng nói quả thật chẳng còn hy vọng gì. Với tư cách là bác sĩ riêng của Mao Trạch Ðông, tôi quản lý một y đội gồm 16 bác sĩ tài giỏi nhất Trung Quốc và được phụ giúp bởi 24 y tá giàu kinh nghiệm nhất cùng nhau lo một việc chung là cứu mạng Mao Trạch Ðông kể từ khi ông ta bị chấn động tim lần thứ hai ngày 26 tháng Sáu năm 1976. Y đội được chia thành nhiều nhóm, mỗi nhóm gồm ba bác sĩ và tám y tá để thay phiên nhau trực suốt ngày đêm bên cạnh Mao. Cá nhân tôi phải có mặt 24 trên 24. Tôi chỉ ngủ vài ba tiếng đồng hồ mỗi đêm trong một văn phòng nhỏ sát với phòng bệnh của Mao Trạch ÐôngTrong lúc đó nhân dân Trung Quốc chẳng biết một tí gì về tình trạng sức khỏe của lãnh tụ họ ngoài việc đoán mò qua những tấm hình hoạ hoằn lắm mới xuất hiện trên báo chí. Báo chí Cộng Sản bao giờ cũng lập đi lập lại một giọng điệu cố hữu rằng Chủ Tịch Mao sức khỏe vẫn dồi dào, mỗi buổi sáng nhiều trăm triệu dân vẫn tiếp tục hát bài “Mao Chủ Tịch Sống Lâu Muôn Tuổi”. Nhưng với chúng tôi, sinh mạng Mao Trạch Ðông chỉ còn tính bằng giờ và thậm chí bằng phút. Bộ Chính Trị Ðảng Cộng Sản Trung Quốc cũng chia thành từng cặp kiềm chế lẫn nhau, dựa theo cấp bậc đảng và lập trường chính trị của mỗi cá nhân, để túc trực bên cạnh Mao. Ví dụ, Hoa Quốc Phong, một ủy viên đứng hàng thứ hai trong Bộ Chính Trị nhưng có lập trường ôn hòa cặp đôi với Vương Hồng Văn, ủy viên chính trị trẻ tuổi nhất nhưng lại có lập trường chính trị cực đoan tả khuynh. Hoa Quốc Phong phải nói là một trong những người trung thành và tận tụy với Mao nhất. Có lần chúng tôi đề nghị một phương pháp khá mới mẻ so với kỹ thuật y khoa lúc bấy giờ tại Trung Quốc, là chạy một đường ống từ mũi xuống tới dạ dày Mao Trạch Ðông để có thể theo đó chuyền thức ăn. Trong đám lãnh tụ Cộng Sản chỉ có một mình Hoa Quốc Phong là dám tình nguyện dùng thân thể chính mình để làm thí nghiệm trước. Tôi có cảm tình với Hoa Quốc Phong, tư cách và phong độ của ông ta thật hiếm hoi trong hàng ngũ lãnh tụ Cộng Sản suy thoái và thối nát. Khi chính sách “Bước Tiến Nhảy Vọt” của Mao thất bại, nền kinh tế vào giai đoạn suy thoái trầm trọng, các lãnh đạo Cộng Sản địa phương vẫn tiếp tục trò báo cáo láo rằng năng suất gia tăng, chỉ có mỗi Hoa Quốc Phong đủ can đảm nói “nhân dân đang sụt cân, gia súc đang sụt cân, và ngay cả đất đai cũng sụt cân”. Mao Trạch Ðông chọn Hoa Quốc Phong thừa kế mình cả vị trí trong đảng lẫn ngoài chính phủ, ngoài việc nhận thấy đức tính trung thành trong người Hoa Quốc Phong, còn nhằm mục đích để cân đối cán cân quyền lực trong hàng ngũ lãnh đạo cộng đảng Trung Quốc đang đấu tranh giữa hai phe Giang Thanh và Ðặng Tiểu Bình.

Trở lại với tình trạng sức khỏe của Mao, khoảng nửa đêm ngày 8 tháng 9 năm 1976, các bác sĩ chích cho Mao một mũi nhân sâm để kích thích nhịp tim của ông ta. Áp suất máu nhờ vậy đã tăng được chút ít và mạch cũng bắt đầu đập rõ hơn, nhưng tôi biết những cải thiện đó chỉ có tính cách tạm thời. Hoa Quốc Phong kéo tôi ra ngoài và hỏi “Liệu còn cách nào khác không?” Tôi nói là không. Im lặng, tôi nhìn Hoa Quốc Phong. Không khí dường như ngưng đọng lại. Âm thanh duy nhất trong phòng là tiếng nhịp đều của chiếc máy bơm dưỡng khí. Tôi lắc đầu và nói nhỏ với họ Hoa “Chúng tôi đã làm tất cả những gì có thể làm.”

Hoa Quốc Phong quay lại phía Uông Ðông Hưng, Ủy Viên Bộ Chính Trị, Giám Ðốc Ủy Ban Tổng Lý Quốc Vụ chuyên trách về các vấn đề Ðảng kiêm chỉ huy trưởng lực lượng anh ninh, chỉ thị: “Mời đồng chí Giang Thanh và các ủy viên Bộ Chính Trị ở Bắc Kinh đến đây ngay, đồng thời thông báo cho các ủy viên Bộ Chính Trị các miền trên toàn quốc báo cáo về Bắc Kinh”. Sau khi Uông Ðông Hưng vừa đi ra ngoài một y tá chạy ra gặp tôi “Thưa Bác Sĩ Lý, cô Trương Ngọc Phượng nói rằng Mao Chủ Tịch muốn gặp bác sĩ” , tôi hớt hải chạy vào bên trong.

Trương Ngọc Phượng nguyên là một tiếp viên trên chiếc xe lửa đặc biệt Mao Trạch Ðông thường dùng đi thanh tra các địa phương, bây giờ cô ta là thư ký tin cẩn của Mao. Tôi gặp cô ta lần đầu khi bắt gặp cô ta và Mao Trạch Ðông đang nhảy đầm trong một dạ tiệc do Mao tổ chức ở Trân Sa. Lúc đó nàng là một cô gái mười tám tuổi ngây thơ vô tội, có đôi mắt đen tròn và làn da trắng mịn màng. Tôi thấy cô ta cùng Mao Trạch Ðông ôm nhau nhảy và đêm đó Phượng đã ở lại với Mao. Mặc dù ghiện rượu nặng, Trương Ngọc Phượng đã xoay sở để giữ được lòng tin cậy ở Mao. Ngoại trừ tôi, bất cứ ai cũng phải được sự chấp thuận của Phượng trước khi được đến gần Mao. Có một lần khoảng tháng 6 năm 1976, Hoa Quốc Phong đến gặp Mao trong lúc Trương Ngọc Phượng đang ngủ trưa, không ai dám đánh thức cô ta dậy, mãi hai tiếng đồng hồ cô ta vẫn chưa thức, thế là hôm đó Hoa Quốc Phong, dù là một nhân vật quyền lực chỉ xếp sau Mao, đành phải ra về không gặp được Mao Trạch Ðông. Một chuyện khác đã xảy ra cùng năm khi Ðặng Tiểu Bình bị bịnh và đang bị đối thủ tấn công về mặt chính trị, cô lập khỏi gia đình ông ta. Con gái của Ðặng viết thư cho Mao để yêu cầu ông ta can thiệp cho cô ta được ở gần để săn sóc cho cha. Trương Ngọc Phượng vì lý do gì đó chẳng thèm giao thư cho Mao, và kết qủa là con gái của Ðặng Tiểu Bình không được gần cha. Quyền lực của Trương Ngọc Phượng ngày càng mạnh một phần cũng nhờ vào năng khiếu đặc biệt của cô ta để hiểu được giọng nói về già rất khó nghe của Mao. Cả tôi nhiều khi cũng phải nhờ cô ta giải thích.

Trương Ngọc Phượng, lúc đó, nói với tôi “Thưa bác sĩ, Mao Chủ Tịch muốn biết còn một hy vọng nào không?” Với nhiều cố gắng, Mao gật đầu đồng ý với lời dịch của Trương Ngọc Phượng. Mao trườn tay để nắm lấy tay tôi. Mạch trong người Mao rất yếu và khó tìm. Ðôi má phính tròn của họ Mao, rất quen thuộc với nhân dân Trung Hoa đã xẹp lép, nước da đã đổi sang màu xám tro. Ánh mắt Mao nhìn lơ đãng, mất đi sự thu hút bình thường. Ðồ thị trên chiếc máy đo nhịp tim đã chạy bất thường. Các ủy viên bộ chính trị như Hoa Quốc Phong, Trương Xuân Kiều, Vương Hồng Văn và Uông Ðông Hưng đã lần lượt đến một cách âm thầm. Thình lình Giang Thanh cũng vừa bước vào vừa hét “Có ai nói giùm với tôi chuyện gì đang xảy ra không?” Giang Thanh là vợ thứ tư của Mao. Hai người kết hôn ở Diên An năm 1938. Sau 1949, Giang Thanh bắt đầu nhàm chán với đời sống bất động của một phu nhân chủ tịch. Khi Cách Mạng Văn Hóa do Mao phát động xảy ra, Giang Thanh mới có cơ hội xây dựng quyền lực riêng cho bà ta và được bầu vào bộ chính trị. Cũng từ đó Mao và Giang Thanh hướng tới hai cuộc sống riêng biệt nhưng Mao chưa bao giờ cảm thấy thích hợp để ly dị Giang Thanh và cưới vợ khác. Ðối với Giang Thanh, không phải dễ dàng để chấp nhận sự có mặt của Trương Ngọc Phượng, nhưng cuối cùng bà ta cũng đành đầu hàng hoàn cảnh. Từ đó bà ta lại tỏ ra ve vãn Trương Ngọc Phượng để qua trung gian Trương Ngọc Phượng mà tiếp xúc với Mao. Bịnh trạng của Mao cũng làm Giang Thanh vừa lo sợ vừa hy vọng, lo sợ vì biết đâu quyền lực của bà tạo dựng bao năm cũng chết theo Mao, hy vọng vì có thể sau khi Mao chết bà sẽ được chọn làm người thừa kế. Hoa Quốc Phong ngắt lời Giang Thanh “Ðồng chí Giang Thanh, Mao Chủ Tịch đang nói chuyện với với Bác Sĩ Lý”.

Tôi cố gắng an ủi Mao, dù tôi biết chẳng còn chút hy vọng gì. Kể từ sau biến cố Lâm Bưu, sức khoẻ Mao đã trở nên sa sút. Mặc dù bịnh, Mao không cho phép chữa trị mãi cho khoảng 3 tuần trước khi Tổng Thống Hoa Kỳ Richard Nixon chính thức viếng thăm Trung Quốc, Mao mới ra lịnh cho tôi bắt đầu chữa trị nhưng lúc đó tim, phổi của Mao đã bị suy yếu trầm trọng. Tôi đón tiếp Tổng Thống Nixon ở cửa và đưa ông ta vào phòng đọc sách của Mao. “Thưa Chủ Tịch, không sao đâu, chúng tôi vẫn còn có thể chữa trị cho Chủ Tịch”. Bàn tay Mao vẫn còn trong tay tôi. Trong phút chốc ánh mắt Mao có vẻ hài lòng nhưng sau đó bỗng dưng nhắm lại và đó cũng là lúc trút hơi thở cuối cùng. Bàn tay ông ta đã vuột khỏi tay tôi. Biểu đồ trên chiếc máy đo nhịp tim đã chạy thành đường ngang dài. Tôi nhìn đồng hồ, lúc đó là 12 giờ 10 phút sáng, ngày 9 tháng 9 năm 1976.

Tôi không cảm thấy một chút gì tiếc thương cho cái chết của Mao mặc dù sau 22 năm kề cận bên ông ta. Hình ảnh của Mao Trạch Ðông như một vị cứu tinh dân tộc đã chết trong lòng tôi từ lâu lắm. Giấc mơ của tôi về một Trung Hoa bình đẳng đã tan nát từ nhiều năm trước đó. Tôi chẳng còn tin ở chủ nghĩa Cộng Sản mặc dù tôi vẫn còn là một đảng viên. Ý nghĩ của tôi trước cái chết của Mao rằng một kỷ nguyên đã qua, thời đại Mao Trạch Ðông đã chấm dứt. Giang Thanh nhìn chăm chăm vào mặt tôi và nói “Các người đang làm gì, các người sẽ phải chịu trách nhiệm cho cái chết của Mao Chủ Tịch”. Tôi chẳng lạ gì con người Giang Thanh, từ năm 1972 bà ta đã từng tố cáo tôi là gián điệp. Hoa Quốc Phong lại lần nữa can thiệp với sự tán đồng của Vương Hồng Văn “Chúng tôi đã ở đây từ đầu, các đồng chí bác sĩ đã tận lực”. Giang Thanh là lãnh tụ của nhóm cực đoan tả khuynh được sự ủng hộ của Vương Hồng Văn, Trương Xuân Kiều, Diêu Văn Nguyên và đứa cháu của Mao là Mao Viễn Tân. Vương Hồng Văn là thành viên trẻ nhất của Bộ Chính Trị. Vương đã từ một cán bộ an ninh ở một nhà máy trở nên một ủy viên Bộ Chính Trị trong một thời gian kỷ lục và không ai hiểu tại sao. Vương cao ráo, đẹp trai, thọat nhìn có vẻ thông minh nhưng lại là người thiếu học và ngu dốt. Trong thời gian Mao bịnh, Vương Hồng Văn lại thích đi săn hoặc coi phim chưởng nhập cảng từ Hương Cảng. Hoa Quốc Phong chỉ thị cho Uông Ðông Hưng “triệu tập Bộ Chính Trị ngay”. Chúng tôi rời phòng để chờ kết quả từ phiên họp của Bộ Chính Trị. Một lúc sau, Uông Ðông Hưng bước ra và bảo chúng tôi rằng Bộ Chính Trị muốn chúng tôi giữ xác Mao hai tuần để nhân dân được bày tỏ lòng kính trọng. Hầu hết bác sĩ đều đồng ý việc giữ xác Mao trong hai tuần không có gì là khó khăn lắm. Bộ Chính Trị vẫn còn tiếp tục họp Thống Chế Diệp Kiếm Anh và Uông Ðông Hưng cho người tìm tôi. Tôi bước vào phòng nơi 17 ủy viên Bộ Chính Trị khu Bắc Kinh đang họp và được Uông Ðông Hưng trao cho bản tuyên bố trước toàn đảng, toàn dân, toàn quân mà Bộ Chính Trị vừa soạn thảo. Tôi sửng sốt khi biết Bộ Chính Trị vừa mới quyết định thi thể của Mao sẽ được giữ vĩnh viễn. Tôi chống đối vì đây là một chuyện không thể làm được.

Tôi nhớ lại chuyến đi Liên Xô cùng với Mao năm 1957, tôi có ghé thăm xác Lenin và Stalin. Tôi được biết là mũi tai của Lenin cũng như cơ thịt của Stalin đều rã nát. Kỹ thuật của Liên Xô dĩ nhiên là tối tân hơn Trung Quốc nhiều. Thống Chế Diệp Kiếm Anh cũng xen vào. Diệp Kiếm Anh là một trong những đảng viên đầu tiên của đảng Cộng Sản Trung Hoa, một trong những người thành lập ra quân giải phóng nhân dân Trung Quốc. Diệp Kiếm Anh đề nghị tôi liên lạc với sở thủ công mỹ nghệ để nhờ họ giúp làm một tượng Mao bằng sáp để phòng hờ. Tôi cảm thấy nhẹ nhỏm phần nào vì ít nhất cũng có Thống Chế Diệp Kiếm Anh biểu lộ đồng tình mặc dù chuyện giữ xác Mao vĩnh viễn là chuyện không thể nào thay đổi được. Sau nhiều giờ sửa soạn, chúng tôi đưa xác Mao đến quàng ở Nhân Dân Ðại Sảnh, Mao sẽ được giữ ở đó hai tuần. Những đấu tranh quyền lực trong nội bộ lãnh đạo đảng Cộng Sản Trung Quốc bây giờ tập trung vào việc tranh giành nhau các tài liệu bí mật của Mao nhất là các tài liệu liên hệ đến Giang Thanh và đồng bọn, những người mà sau đó được gọi là “Bọn bốn người” bao gồm Giang Thanh, Vương Hồng Văn, Trương Xuân Kiều và Diêu Văn Nguyên. Trong lúc đó chúng tôi tập trung nghiên cứu phương pháp để giữ xác Mao. Chúng tôi điều tra các phương pháp cổ điển ở Trung Quốc. Nhiều khám phá trong khảo cổ học tìm thấy nhiều xác vẫn còn gần như nguyên vẹn sau khi chôn dưới đất nhiều trăm năm nhưng khi khai quật lên không bao lâu tan rã ngay vì tiếp xúc với không khí. Chúng tôi muốn biết làm thế nào Liên Xô đã bảo vệ được xác Lê-nin nhưng quan hệ giữa hai nước quá tệ hại đến nỗi gởi chuyên viên qua Liên Xô để học kỹ thuật ướp xác là chuyện không thể đặt ra. Thay vì đó, chúng tôi gởi chuyên viên qua Hà Nội để nghiên cứu xác Hồ Chí Minh. Chuyến đi là một thất bại vì không ai chịu giải thích. Hai chuyên viên chúng tôi gởi đi chưa hề thấy xác Hồ và họ được chính quyền Cộng Sản Việt Nam thông báo là lỗ mũi Hồ đã rớt ra và bộ râu Hồ đã rụng hết rồi. Cuối cùng chỉ còn có cách là sửa đổi đôi chút phương pháp chúng tôi đang làm. Ngoại trừ óc, tất cả bộ phận bên trong như tim, gan, phèo phổi.. của Mao đều được lấy ra và được độn vào đó bằng bông vải chứa chất formaldehyde, một đường ống gắn vào cổ Mao để bơm formaldehyde sau mỗi gian đoạn thời gian. Công việc được tiến hành trong suốt một năm trong một bệnh viện bí mật nằm sâu dưới đất. Ngày 18 tháng 9 năm 1977 là ngày khánh thành Lăng Mao Chủ Tịch ở quảng trường Thiên An Môn. Hôm đó xác Mao được đưa đến từ bịnh viện bí mật. Khoảng nửa triệu người đã tập trung để làm lễ tưởng niệm Mao.

Ba giờ rưỡi chiều, cả nước đều ngưng tất cả các hoạt động để làm lễ truy điệu Mao. Vương Hồng Văn đọc diễn văn khai mạc, và sau đó Hoa Quốc Phong đọc bài điếu. Năm giờ rưỡi chiều tôi mệt mỏi trở về căn phòng ở Trung Nam Hải. Chỉ vài phút sau Uông Ðông Hưng gọi lại cho tôi biết bốn ngày nữa tôi phải báo cáo trước Bộ Chính Trị về cái chết của Mao. Sau khi thức trắng đêm để soạn thảo bản báo cáo, sáng ngày 21 tháng 9 tôi đệ trình lên Hoa Quốc Phong. Khi tôi và các cộng sự viên đến Nhân Dân Ðại Sảnh Bộ Chính Trị đang họp. Tôi nghe tiếng Ðại Tướng Trần Bá Liên đang hăm he từ chức tư lịnh quân khu Bắc Kinh. Hoa Quốc Phong đề nghị Bộ Chính Trị tạm ngưng để nghe chúng tôi báo cáo về bệnh trạng đã dẫn đến cái chết của Mao.

TRẦN TRUNG ĐẠO dịch

TRÍ VIỆT trích đăng với sự đồng ý của dịch giả