Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) khai trương văn phòng tại Việt Nam

Sáng 24/11, Bộ trưởng Ngoại giao Viejt Nam Bùi Thanh Sơn cùng Tổng Thư ký Tòa trọng tài thường trực (PCA) Marcin Czepelak đã chính thức khánh thành Văn phòng đại diện PCA tại Hà Nội và gắn biển tên “Ngôi nhà Hòa Bình” cho trụ sở văn phòng. Đây là văn phòng thứ 5 của PCA ngoài trụ sở chính ở La Haye và các văn phòng ở Mauritius, Buenos Aires (Argentina), Singapore, và Vienna (Áo).

PCA được thành lập vào năm 1899, là một tổ chức liên chính phủ cung cấp các dịch vụ giải quyết tranh chấp liên quan đến các quốc gia, pháp nhân nhà nước, tổ chức quốc tế cũng như các pháp nhân tư nhân. Các dịch vụ của PCA chủ yếu được sử dụng ở châu Âu và châu Á. Trong các vụ việc được xử lý vào năm 2021, khoảng 47% các bên tranh chấp đến từ khu vực Tây Âu và các nước khác thuộc Nhóm khu vực của Liên Hiệp Quốc và 40% đến từ khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Phần lớn các tranh chấp do PCA giải quyết là tranh chấp liên quan đến nhà nước. Tuy nhiên, phạm vi giải quyết của PCA cũng được mở rộng sang khu vực tư nhân.

Việt Nam tham gia PCA từ năm 2012 thông qua gia nhập Công ước năm 1907 về giải quyết hòa bình các tranh chấp quốc tế. Bộ Ngoại giao là cơ quan được phân công đại diện Chính phủ trao đổi và xúc tiến các hoạt động với PCA về việc mở văn phòng đại diện tại Việt Nam từ năm 2014. Hai bên đã ký kết Hiệp định nước chủ nhà năm 2014 và Nghị định thư năm 2021 về vấn đề này.

Trong số những vụ nổi tiếng mà PCA giải quyết có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến lợi ích của Việt Nam bao gồm phán quyết năm 2016 của PCA về vụ kiện Biển Đông giữa Trung Quốc và Philippines. Trong đó, PCA tuyên bố “không có cơ sở pháp lý” đối với đòi hỏi “quyền lịch sử” của Trung Quốc về những tài nguyên tại các vùng biển nằm trong bản đồ “đường 9 đoạn” ở Biển Đông mà nước này tuyên bố và đưa ra yêu sách đòi toàn bộ chủ quyền Biển Đông, gây tranh chấp với các nước Brunei, Đài Loan, Malaysia, Philippines và Việt Nam.

Một số nhà đầu tư cũng đã chọn tòa này làm nơi để giải quyết tranh chấp trong các vụ kiện chống lại chính phủ Việt Nam như vụ kiện của doanh nhân Trịnh Vĩnh Bình, Đặng Thị Hoàng Yến (Maya Dangelas)…

Văn phòng mới của PCA tại Hà Nội có nhiệm vụ điều hành các phiên xét xử và các cuộc họp của PCA, đồng thời cung cấp các dịch vụ hành chính để hỗ trợ các bên và trọng tài viên tiến hành tố tụng trọng tài dưới sự bảo trợ của PCA, nơi đóng vai trò là kênh liên lạc chính thức và đảm bảo lưu giữ tài liệu an toàn.

Việc mở văn phòng đại diện của PCA được xem là một bước tiến tới hiện thực hóa các cam kết giữa Việt Nam và PCA trong Nghị định thư được ký kết vào năm 2021, đồng thời phục vụ nhu cầu giải quyết tranh chấp đang phát triển của các quốc gia và các tổ chức khác trong những năm tới.

Phía Việt Nam cho biết Bộ Ngoại giao Việt Nam đã trao đổi và xúc tiến các hoạt động với PCA về việc mở cơ quan đại diện từ năm 2014. Hai bên đã ký Thỏa thuận nước chủ nhà năm 2014 và tiến đến ký kết Nghị định thư vào năm 2021.