Kế hoạch hòa bình gồm 10 điểm của tổng thống Ukraina, Nga khó chấp nhận, đàm phán xa vời

Vào thứ Ba, ngày 15/11/2022, phát biểu tại thượng đỉnh G20 tổ chức ở Bali, Indonesia, tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky kêu gọi các lãnh đạo khối 20 nền kinh tế lớn nhất thế giới tăng cường vai trò lãnh đạo và ngăn chặn cuộc chiến do Nga phát động nhắm vào Ukraina, theo một kế hoạch hòa bình gồm 10 điểm do ông đề xuất.

Trang mạng Straits Times tóm lược nội dung 10 điểm của bản kế hoạch này. RFI Tiếng Việt xin lược dịch giới thiệu.

1 – An toàn bức xạ và hạt nhân

Nga phải ngay lập tức rút hết toàn bộ binh sĩ khỏi lãnh thổ nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia. Nhà máy này ngay lập tức phải được chuyển giao dưới sự kiểm soát của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (AIEA) và nhân sự Ukraina. Kết nối bình thường từ nhà máy với mạng lưới điện phải được phục hồi ngay tức thì để không gì đe dọa đến sự ổn định của các lò phản ứng. Điều này cũng sẽ áp dụng tương tự cho những đe dọa điên cuồng về vũ khí hạt nhân từ các quan chức Nga. Ukraina không và không thể chấp nhận cho một hành động bắt chẹt hạt nhân.

2 – An ninh lương thực

Chúng tôi đã thực hiện sáng kiến « Grain From Ukraine » (tạm dịch là Ngũ cố từ Ukraina). Ukraina có thể xuất khẩu 45 triệu tấn lương thực năm nay. Và một quan trọng trong số này phải được cung cấp cho những người thống khổ nhất. Mỗi quốc gia có thể tham gia cùng chúng tôi với một sự đóng góp cụ thể và trở thành bên đồng sáng tạo chiến thắng chống nạn đói và khủng hoảng lương thực.

3 – An ninh năng lượng

Khoảng 40% các cơ sở năng lượng của Ukraina đã bị phá hủy bởi các cuộc oanh kích bằng tên lửa của Nga và drone Iran do quân chiếm đóng sử dụng. Mục tiêu kết hợp của hành động khủng bố này là nhằm ngăn chặn ngành xuất khẩu điện của Ukraina sang các nước láng giềng, điều có thể giúp họ ổn định đáng kể tình hình năng lượng và giảm giá cho người tiêu dùng.

Những hạn chế về giá đối với các nguồn năng lượng Nga nên được đưa ra. Nếu Nga tìm cách tước đi khả năng dự đoán và ổn định giá cả của Ukraina, châu Âu và toàn thể người tiêu dùng năng lượng trên thế giới, hành động đáp trả cho điều này là nên áp trần giá xuất khẩu năng lượng đối với Nga.

4 – Tù nhân và những người bị đưa đi

Tổng thống Ukraina yêu cầu phía Nga trao trả hàng nghìn công dân Ukraina – quân nhân và thường dân – đang bị Nga giam cầm và tra tấn, cũng như hàng trăm nghìn công dân khác đã bị cưỡng ép đưa đi, các tù nhân chính trị bị giam giữ ở Nga hay tại những vùng lãnh thổ tạm thời bị chiếm đóng, nhất là tại bán đảo Crimée. Volodymyr Zelensky đặc biệt kêu gọi Nga trao trả 11 ngàn trẻ em, mà Ukraina có danh sách, đã bị quân Nga tách rời cha mẹ và bắt đem về Nga.

5 – Hiến chương Liên Hiệp Quốc và sự toàn vẹn lãnh thổ Ukraina

Chúng ta phải khôi phục hiệu lực của luật pháp quốc tế – và điều đó là không thể thỏa hiệp với kẻ xâm lược. Bởi vì Hiến chương Liên Hiệp Quốc là không thể áp dụng từng phần, có chọn lọc hoặc tùy ý.

Nga phải tái khẳng định sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraina trong khuôn khổ các nghị quyết xác đáng của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc và các tài liệu quốc tế ràng buộc hiện hành. Tất cả những điều này là không phụ thuộc vào đàm phán.

6 – Quân đội Nga và chiến sự

Nga phải rút hết toàn bộ quân đội và các lực lượng vũ trang khỏi lãnh thổ Ukraina. Quyền kiểm soát của Ukraina đối với toàn bộ đường biên giới với Nga phải được khôi phục. Điều này cho phép chấm dứt thật sự và hoàn toàn các hành động thù địch.

7 – Công lý

Thế giới nên tán thành việc lập một Tòa án Đặc biệt về tội ác xâm lược của Nga chống Ukraina và thiết lập một cơ chế quốc tế để bồi thường cho tất cả những thiệt hại do cuộc chiến này gây ra. Bồi thường thiệt hại bằng chính tài sản của Nga, bởi vì chính kẻ xâm lược phải làm mọi cách để hồi phục nền công lý do chính họ xâm phạm.

Ukraina đã đề xuất một nghị quyết tại Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc liên quan đến cơ chế bồi thường quốc tế cho những tổn thất do cuộc chiến của Nga gây ra. Văn bản này đã được thông qua. Ukraina đề nghị các nước thực hiện văn bản này.

Ukraina cũng đang chuẩn bị một nghị quyết thứ hai – về Tòa án Đặc biệt. Xin các vị hãy tham gia và ủng hộ văn bản này.

8 – Bảo vệ Môi trường tức thì

Hàng triệu hecta rừng đã bị các cuộc oanh kích thiêu rụi. Gần 200 ngàn hecta đất đai của Ukraina đã ô nhiễm bom mìn chưa nổ. Ukraina cảm ơn tất cả các nước đã giúp đỡ đất nước rà phá bom mìn. Nhưng nhu cầu cấp thiết về số lượng các trang thiết bị và chuyên gia cho các hoạt động này ngày càng tăng. Kinh phí và công nghệ cũng cần thiết cho việc khôi phục các cơ sở xử lý nước.

9 – Ngăn ngừa leo thang

Ukraina không là thành viên của bất kỳ liên minh nào. Và Nga đã có thể phát động cuộc chiến này chính xác là vì Ukraina vẫn nằm trong vùng xám – giữa phe châu Âu – Đại Tây Dương và chủ nghĩa đế quốc Nga.

Chúng ta nên tổ chức một hội nghị quốc tế để củng cố những yếu tố chính yếu cho cấu trúc an ninh hậu chiến tranh tại không gian châu Âu – Đại Tây Dương, bao gồm cả những bảo đảm cho Ukraina. Kết luận chính của hội nghị là ký kết một Hiệp ước An ninh Kyiv. (Bản Hiệp ước An ninh Kyiv dài 9 trang đã được công bố hồi tháng 9/2022, kêu gọi các nước phương Tây cung cấp “các nguồn lực chính trị, tài chính, quân sự và ngoại giao” nhằm tăng cường khả năng phòng thủ cho Ukraina.)

10 – Công nhận chiến tranh kết thúc

Khi tất cả các biện pháp chống chiến tranh đã được thực hiện, khi công lý và an ninh bắt đầu được khôi phục, một văn bản xác nhận chiến tranh kết thúc nên được các bên ký kết. Các quốc gia sẵn sàng đưa ra sáng kiến về quyết định này hay quyết định khác đều có thể trở thành bên tham gia thỏa thuận.

Trang mạng tờ Politico ngày 18/11/2022 đặt câu hỏi : « Phải chăng đã đến lúc Ukraina nói chuyện với Nga ? », rồi tự trả lời là « Chưa ». Tờ báo dẫn lời phát ngôn viên điện Kremlin ông Dmitri Peskov hôm 17/11, khẳng định : « Ukraina chưa muốn đàm phán ». Bằng chứng là trước đó, ngày 15/11/2022, trong bài phát biểu dài hơn 20 phút qua video tại thượng đỉnh G20, tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky đưa ra một bản kế hoạch hòa bình gồm 10 điểm, trong đó có đòi hỏi toàn vẹn chủ quyền lãnh thổ và nhất là mở một Tòa án Đặc biệt xét xử các tội ác chiến tranh của Nga…

Không những bản kế hoạch này đã bị bác bỏ, mà quân đội Nga ngay trong cùng ngày, giữa lúc diễn ra thượng đỉnh G20, đã cho bắn vào lãnh thổ Ukraina đúng 100 tên lửa. Tổng thống Zelensky không ngần ngại ví rằng « Nga đáp trả cho mỗi một điều khoản bằng 10 quả tên lửa tương ứng ».

Theo giới quan sát, sự việc cho thấy khả năng đàm phán lúc này dường như là « bất khả ». Một mặt, phía Nga không cho thấy có biểu hiện nào muốn đàm phán với Ukraina, theo như giải thích từ cựu đại sứ Pháp Jean-Maurice Ripert, trên kênh truyền hình quốc tế Pháp France 24 ngày 15/11 :

« Thứ nhất là Vladimir Putin đã không đến dự thượng đỉnh G20 nhằm tìm kiếm cơ hội đàm phán cho tương lai của Ukraina. Nếu ông ấy cho rằng đây là chuyện nội bộ nước Nga thì lẽ ra ông ấy phải có mặt. Đúng lúc đích thân tổng thống Zelensky phải đưa ra các điều kiện để đàm phán, thảo luận thì Nga lại quyết định oanh kích các vùng Lviv, Kharkiv, và Kiev, giết chết thường dân và phá hủy các hạ tầng cơ sở. Điểm thứ ba là ông Peskov, phát ngôn viên nổi tiếng của điện Kremlin, trước đó khi đáp lời ông Zelensky, đã tuyên bố rằng Kherson vẫn thuộc về Nga bất chấp việc rút quân khỏi thành phố này. Rõ ràng là người ta không thấy có một chút tín hiệu nào là Nga sẵn sàng cho một cuộc đàm phán. »

Theo RFI