Robert Burns và “Auld Lang Syne” (Old Long Since)

(Người Việt thích bài “Happy New Year” của ban nhạc ABBA khi đón chào năm mới dù lời ca rất buồn, trong khi ở các nước phương Tây, bài hát tiễn biệt năm cũ, đón mừng năm mới là “Auld Lang Syne”).

Robert Burns sinh ngày 26 tháng 1 năm 1759 tại Alloway, Ayrshire, Scotland, cha là một người từ Alloway đến Kincardineshire lập nghiệp, mặc dù đã làm việc cật lực ở những trang trại như Mount Oliphant và Lochlea vẫn bị phá sản và nghèo túng cho đến khi mất vào năm 1784. Robert Burns đã thấy tận mắt thấy cha mình cố gắng ra sao trong việc tạo lập cơ nghiệp rồi thất bại thảm hại nên dần trở thành một người chống lại trật tự xã hội đương thời và châm biếm những hình thái tôn giáo và chính trị mà ông cho là có tính chất phi nhân. Ông chỉ học văn hóa chút ít nhờ sự dạy dỗ của một người thầy, biết một ít tiếng Pháp, một ít tiếng La tinh và chuyên tâm đọc các nhà thơ Anh thế kỷ 17 và thế kỷ 18 như Shakespeare, Milton và Dryden. Hiểu biết về văn học dân gian Scotland thì ông có được từ thời thơ ấu nhờ những truyện kể dân gian và những bài ca dân gian truyền khẩu. Khi cha còn sống, Robert Burns đã phụ giúp ông trong những công việc nặng nhọc ở trang trại, rồi sau khi cha mất, ông trở thành người chủ của trang trại Mossgiel. Ông chống lại nhóm cực đoan thuộc cánh tả của giáo phái Calvin ở nhà thờ Ayrshire và ủng hộ Gavin Hamilton, một nhà quý tộc địa phương bị giới chức sắc tôn giáo lên án vì đã bỏ lệ tổ chức ngày lễ Sabbath. Ông lấy một nữ gia nhân ở trang trại tên Elizabeth Paton và năm 1795, nàng đã sinh một đứa con trai mà ông đã chào mừng sự ra đời bằng một bài thơ.

Trong hai năm 1784-1785, ông đã viết những bài thơ về tình yêu, tình bạn và những bài thơ châm biếm xã hội. Dù sáng tác thơ trong suốt cả cuộc đời, ông vẫn là một người không bao giờ hài lòng với chính mình, lại mang tiếng xấu là chống lại tôn giáo chính thống của những người đương thời nên khi ông yêu Jean Armour, cha nàng không chịu gả nàng cho ông dù nàng đã có thai với ông. Ông thất vọng và đau khổ, lấy một phụ nữ tên Mary Campbell, nhưng nàng chết một thời gian ngắn sau đó. Jean Armour đã sinh hai đứa con song sinh dù không có kết hôn.

Trang trại làm ăn thất bát và Robert Burns muốn chuyển đến một nơi khác, nhưng ông vẫn nỗ lực cho ra mắt tập thơ “Poems, Chiefly in the Scottish Dialect” ở thành phố Kilmarnock vào tháng 7 năm 1786. “Poems, Chiefly in the Scottish Dialect” được nhiều nhà phê bình hết lời khen ngợi và tháng 11 năm 1786, ông đã chuyển đến sống tại Edinburgh. Tập thơ xuất bản ở Kilmarnock có những bài thơ thuộc vào loại hay nhất của Scotland như “The Twa Dogs”, “Scotch Drink”, “The Holy Fair”, “An Address to the Deil”, “The Death and Dying Words of Poor Maillie”, “To a Mouse”, “To a Louse”. Nhưng sống một thời gian ở Edinburgh, sau nhiều mối tình và những cuộc phiêu lưu, ông chán nản, lui về sống trong trang trại Ellisland ở Dumfriesshire vào mùa hè năm 1788. Công việc của trang trại Ellisland cũng có nhiều khó khăn, nhưng Jean Armour đã tích cực giúp đỡ ông và ông đã làm lành với nàng và kết hôn với nàng vào năm 1788. Ông giao du và liên lạc bằng thư từ với nhiều người trong giới quý tộc và trong giới văn nghệ, và cuối cùng, nhờ sự giới thiệu của những người bạn, ông vào làm việc trong ngành thuế quan của chính phủ vào năm 1789 và chuyển đến sống tại Dumfries, Dumfriesshire vào năm 1791 cho đến khi qua đời vào ngày 21 tháng 7 năm 1796.

Trong những năm sống ở Edinburgh, ông đã gặp James Johnson, một người chuyên sưu tầm những bài hát cổ xưa của Scotland đã từng cho in vài tuyển tập nhạc dân gian Scotland. Ông đã giúp James Johnson hiệu đính lời ca của những bản nhạc Scotland và ông đã dần dần say mê âm nhạc, bỏ nhiều công sức cùng với James Johnson cho ra mắt những tuyển tập nhạc như “The Scots Musical Museum” (1787–1803), 5 tập đầu của bộ “A Select Collection of Original Scotish Airs for the Voice” (1793–1818), trong đó có những ca khúc do chính ông đặt lời và soạn nhạc như “Auld Lang Syne” (Những ngày đã qua). Dù ông chưa bao giờ thừa nhận mình là tác giả của ca khúc “Auld Lang Syne”, mà chỉ tự nhận là người viết lời cho một bản nhạc dân gian cổ xưa của Scotland, hậu thế vẫn luôn tin rằng ông chính là người đã đặt lời và soạn nhạc cho ca khúc bất hủ này.

Robert Burns đã chia sẻ với một người bạn gái là Agnes Dunlop trong một bức thư: “Lớp đất phủ lên ngực nhà thơ đã viết ra những câu thơ tuyệt vời này chắc hẳn phải rất nhẹ. Bài thơ này có lửa của thiên tài bẩm sinh còn nhiều hơn nửa tá bản ballad của các nhà thơ trữ tình đương đại…”

Bài thơ mà Robern Burns ca ngợi chỉ có 4 câu:

Should old acquaintances be forgot
And never brought to mind?
Should auld acquaintance be forgot
And days of auld lang syne?
(Có nên quên những người quen cũ
Và không bao giờ nghĩ tới nữa
Có nên quên những người quen cũ
Và những ngày xa xưa?)

Ông đã viết thêm 2 câu thơ để làm lời ca của “Auld Lang Syne” rồi gởi cho James Thomson, giới thiệu đó là một ca khúc cổ của Scotland. Mãi đến khi ông đã từ trần, James Johnson mới cho in ca khúc này. “Auld Lang Syne” chỉ nổi tiếng ở các nước châu Âu và Bắc Mỹ từ khi Guy Lombardo và nhóm nhạc Guy Lombardo and His Royal Canadians của ông trình bày nhạc phẩm này tại khách sạn Roosevelt ở thành phố New York vào đêm giao thừa năm 1930. Từ ấy, những giai điệu rộn rã, vui tươi của “Auld Lang Syne” đã vang lên khắp các nước châu Âu và Bắc Mỹ vào thời khắc giao thừa.

AULD LANG SYNE (OLD LONG SINCE)

Should auld acquaintance be forgot,
And never brought to mind?
Should auld acquaintance be forgot,
And auld lang syne!
For auld lang syne, my dear,
For auld lang syne.
We’ll tak a cup o’ kindness yet,
For auld lang syne.
And surely ye’ll be your pint stowp!
And surely I’ll be mine!
And we’ll tak a cup o’kindness yet,
For auld lang syne.
We twa hae run about the braes,
And pou’d the gowans fine;
But we’ve wander’d mony a weary fit,
Sin’ auld lang syne.
We twa hae paidl’d in the burn,
Frae morning sun till dine;
But seas between us braid hae roar’d
Sin’ auld lang syne.
And there’s a hand, my trusty fere!
And gie’s a hand o’ thine!
And we’ll tak a right gude-willie waught,
For auld lang syne.
(Có nên quên những người quen cũ
Và không bao giờ nghĩ tới nữa
Có nên quên mọi người quen
Không gặp lại đã từ lâu?
Từ lâu rồi, bạn thân mến
Từ lâu rồi
Chúng ta uống một ly trong tình thân ái
Để nhớ lại những ngày đã qua.
Và chắc chắn anh sẽ mua ly rượu của mình
Và chắc chắn tôi sẽ mua ly rượu của tôi
Và chúng ta sẽ uống trong tình thân ái
Để nhớ lại những ngày đã qua.
Cả hai ta đều đã chạy qua những ngọn đồi
Hái những đóa hoa cúc
Chúng ta đã lang thang mệt mỏi trên đường phố London
Từ lâu rồi.
Từ lâu rồi, bạn thân mến
Từ lâu rồi
Chúng ta uống một ly trong tình thân ái
Để nhớ lại những ngày đã qua).

HUỲNH DUY LỘC